Święto Komisji Edukacji Narodowej

 

Rocznica utworzenia Komisji Edukacji Narodowej, instytucji, którą można śmiało nazwać pierwszą w Europie świecką władzą oświatową, jest obchodzona w dniu 14 października. Powstała ona w 1773 r. z inicjatywy działaczy oświeceniowych skupionych wokół króla Stanisława Augusta Poniatowskiego.

Nie można przecenić dorobku Komisji Edukacji Narodowej, bowiem to ona stworzyła jednolity system szkolny. Wprowadziła na wszystkich szczeblach nauczanie w języku polskim, tym samym unarodowiła szkolnictwo. Jedność szkolnictwa miała zapewnić jego hierarchiczna organizacja: K.E.N. podlegały dwa uniwersytety (szkoły główne), uniwersytetom - szkoły średnie (wydziałowe i podwydziałowe), które z kolei miały czuwać nad szkolnictwem parafialnym.

W 1783 r. zostały wprowadzone w życie „Ustawy” K.E.N. - pierwszy kodeks szkolny, określający organizację szkół, cele wychowania, programy nauczania, prawa i obowiązki stanu nauczycielskiego. W programach nauczania położyła nacisk na wiedzę praktyczną i służącą wychowaniu patriotyczno-obywatelskiemu. Wprowadziła do szkół nauczanie historii, geografii, matematyki, nauk przyrodniczych, elementów prawa i etyki świeckiej. Stworzyła osobny stan nauczycielski i zapewniła mu dobrą pozycję społeczną i materialną. Powołała do życia Towarzysto do Ksiąg Elementarnych, które opracowywało i wydawało podręczniki szkolne.

Prezesem K.E.N. do 1776 r. był biskup Ignacy Massalski, potem biskup Michał Poniatowski. Członkami K.E.N. byli senatorowie i posłowie, min. Franciszek Bieliński, Joachim Chreptowicz, Adam Kazimierz Czartoryski, Adam Poniński, Ignacy Potocki, współpracownikami - Hugo Kołłątaj, Kazimierz Narbutt, Antoni Popławski.

Komisja Edukacji Narodowej działała do 1794 roku, a jej działalność dała podwaliny pod nowoczesny system oświatowy. Dlatego też dzień powołania do życia K.E.N. ustanowiono Świętem Edukacji Narodowej obchodzonym każdego roku.

Ten dzień dla większości znany jako Dzień Nauczyciela jest szczególnym świętem w naszym kalendarzu. Każdy z nas jest w ten lub inny sposób związany ze szkołą. Dla nas jest również dniem spotkania Polaków, polskich nauczycieli i polskich dzieci i młodzieży, dniem Ducha Polskiego, który skrzy pośród nas i łączy nas w jedno. To jest wspaniała możliwość być razem, zobaczyć jak nas jest dużo – i nauczycieli, i polskich dzieci, uczących się języka polskiego, że nie jesteśmy jakimiś wyjątkami, a stanowimy siłę.

Spotkania w Grodnie lub Mińsku, na które przyjeżdżają pedagodzy z całej Białorusi, przedstawiciele polskiego korpusu dyplomatycznego, nasi rodacy z Kraju, podnoszą nas na duchu, jeszcze bardziej łączą nas w jedno całe. Jednoczenie się i łączenie jest najważniejszym zadaniem dla nas Polaków na dzień dzisiejszy. I Święto Komisji Edukacji Narodowej stanowi wspaniałą platformę takiej łączności. Tym bardziej, że powołana do życia w osiemnastym wieku Komisja pracowała również dla naszych ziem, walnie przyczyniła się do wzrostu oświaty na terenie dzisiejszej Białorusi i bez wątpienia może być także Świętem Białoruskiego Nauczyciela.

A.Kołyszko