Ziemia lidzka

Kościół parafialny p.w. św. MIkołaja biskupa w Gieranonach

2.3. Wyposażenie

Ołtarz gł., późnobarokowy, z elementami ornamentu rocaille, po 1779, murowany, architektoniczny, dwukondygnacyjny, trójprzęsłowy, z kompozytowymi kolumnami w dolnej i pilastrami ujmującymi węższąŁÓrną kondygnację. W polu środkowym stiukowe przedstawienie Trójcy Sw., w które włączony obraz Chrystus Antokolski, 2. poł. w. XVIII; w przęsłach bocznych stiukowe rzeźby Św. Piotr i Św. Paweł, w górnej kondygnacji obraz Św. Mikołaj, ok. 1861, w tradycji barokowej, mal. Aniela Wolska.

Ołtarze boczne we wsch. narożnikach nawy, po 1779, w jednolitej formie, murowane, architektoniczne, dwukondygnacyjne ze zwieńczeniem, jednoosiowe, ujęte pilastrami jońskimi, w górnej kondygnacji zakończonymi wolutami, z obrazami: w lewym Matka Boska Częstochowska, pocz. w. XX, i Św. Kazimierz, ok. 1861, mai. Aniela Wolska; w prawym Św. Józef z Dzieciątkiem i Stygmatyzacja św. Franciszka, oba sprawione 1921-1922.

Ołtarz w kaplicy, eklektyczny, 2. poł. w. XIX, drewniany, architektoniczny, jednokondygnacyjny, z toskańskimi pilastrami i belkowaniem wyłamanym w nadwieszony trójkątny szczyt; w polu rzeźba Chrystus Ukrzyżowany, współczesna ołtarzowi; w płycinach antependium rzeźbione laurowe wieńce z równoramiennym krzyżem.

Ambona, umieszczona w wycięciu pn. filara tęczy, murowana, późnoba-rokowa, po 1779, półkolista, wybrzuszona część dolna puklowana, ścianki korpusu dzielone lizenami, pomiędzy którymi płyciny, baldachim cebulasty, z lambrekinem.

Organy, rokokowe, ok. 1779, wyk. w warsztacie wileńskim, być może Pawła Gerhardta lub Michaela Zella (Cele, Szell). Prospekt trójwieżowy, z ażurowymi uszami i kotarami pól piszczałkowych z ornamentu rocaille. Na wieży środkowej rzeźba Król Dawid, na bocznych aniołki z trąbką i fletem traverso.

Tabernakulum, neoklasycystyczne, 1. tercja w. XX, skrzyniowe, trójosio-we, dzielone kanelowanymi pilastrami, w polach plakiety z reliefowymi przedstawieniami kielicha z hostią i uskrzydlonych główek anielskich w wieńcach laurowych, mosiężne, z cechą: NIEWIADOMSKI | WILNO.

Feretrony: 1. o zapóźnionych cechach rokokowych, w. XIX, z obrazami: Matka Boska w popiersiu, z aplikowaną mosiężną koroną i Ukrzyżowanie; 2. w tradycji barokowej, pocz. w. XIX, z obrazami: Matka Boska Bolesna i Ecce Homo, w metalowych, srebrzonych sukienkach; 3. neorokokowy, 1.

tercja w. XX, z obrazami mai. na blasze: Matka Boska Ostrobramska i Stygmatyzacja św. Franciszka.

Konfesjonały (2), rokokowe, 2. poł. w. XVIII, z faliście wygiętym daszkiem.

Kredencja, przed 1861, z pięciodzielną nastawą, dzieloną kolumienkami, o części środkowej zwieńczonej łukiem w ośli grzbiet, z rzeźbionym ornamentem cekinowym i palmetkami.

Lawaterz, w. XIX, bez cech stylowych, drewniany.

Lavabo, barokowe, ok. poł. w. XVIII, cynowe, z reliefowym przedstawieniem Św. Kazimierza i cechą konwisarską: koroną zamkniętą i inicjałami L. S.

Fotel neorokokowy, w. XIX/XX.

Kropielnica granitowa, stara.

Stacje Drogi Krzyżowej, ol. pł., 2. poł. w. XIX.

Obrazy: 1. Św. Michał Archanioł, barokowy, po 1779; 2. Matka Boska ze śpiącym Dzieciątkiem, w tradycji barokowej, 1. poł. w. XIX; 3. Matka Boska Różańcowa ze św. Dominikiem, 1889, na odwrociu napis: 1889 roku sporządził \ [...] ks. W[...]otrowik; 4. Chrystus w Ogrójcu, 1908, sygn. Stanisław Gobiato z Wilna; 5. Trójca Św., 1923.

Rzeźby: 1-2. Chrystus Zmartwychwstały, rokokowa, drewniana, koniec w. XVIII, oraz o charakterze neobarokowym, 2. ćw. w. XX; 3. Dzieciątko Jezus praskie, tzw. Jezulatko, drewniana, 2. ćw. w. XX; 4. Chrystus Ukrzyżowany, w. XIX (w kruchcie); 5. Św. Antoni z Dzieciątkiem, 2. ćw. w. XX, gips polichromowany.

Naczynia liturgiczne: 1. monstrancja gotycko-renesansowa, fundacji Ol-brachta Gasztołda, 1535, srebrna, złocona; 2. monstrancja późnogotycka, fundacji Olbrachta Gasztołda, Norymberga (?), przed 1539, przerobiona 3. ćw. w. XVIII kosztem bpa Aleksandra Kazimierza Horaina; srebrna, częściowo złocona, zdobiona koralami; o stopie i trzonie późnogotyckim; stopa ażurowa, ośmiolistna, owalna, na ażurowym cokoliku, płaszcz i tuleja skomponowane z czterech gałęzi suchego akantu o silnie skręconych liściach, na łodygach nałożone tarcze z h. Awdaniec, Hippocentaurus, Zadora, Druck; trzon z ażurowym kulistym nodusem z czterech sześciopłatkowych kwiatów z koralami w środkach; gloria rokokowa: koliste reservaculum ujęte rocaillami, między podwójnymi promieniami wkomponowane fragmenty późnogotyckiej wici akan-towej z koralami, zwieńczona koroną zamkniętą, podtrzymywaną przez dwa aniołki; 3. kielich, wczesnobarokowy, ok. 1630, srebrny, częściowo złocony, na ośmiolistnęj kolistej stopie, gruszkowym nodusie oraz na koszyczku nakładany ornament ceowy i uskrzydlone główki anielskie; 4. kielich barokowy, przed 1643, srebrny, na sześciokątnej stopie ornament kandelabrowy i główki anielskie, trzon sześcioboczny, nodus owoidalny, z całopostaciowymi przedstawieniami ŚŚ. Barbary, Łukasza i Stanisława (?) w owalnych wnękach, czara ujęta ażurowym koszyczkiem z motywem cęgów i kwiatów tulipana oraz uskrzydlonymi główkami aniołków, na spodzie stopy słabo czytelny, rytowany napis: MARTIANUS • TRYZNA • CANONICUS • VILNENSIS • PRA-EPOSITUS • G[IERANONENSIS] NOTARIUS • MAGNI • DUCATIS • LI-TUANIAE • F[UNDAVIT] • 164[?] • DIE • 4 • DECEMBRIS...; 5. kielich, rokokowy, 3. lub 4. ćw. w. XVIII, srebrny, z rytowanym ornamentem rocail-le na kolistej stopie, czara w. XX; 6-9. kielichy, barokowe, 2. poł. w. XVIII, srebrne, gładkie, z kolistą stopą i gruszkowym nodusem; 10. kielich, koniec w. XIX, plater, o trzonie w formie tralki; 11. puszka, 2. poł. w. XVIII, srebro złocone, kulista, pokrywa zwieńczona koroną zamkniętą; 12. puszka, 2. poł. w. XVIII, gładka, z kolistą stopą i gruszkowym nodusem, pokrywa wysklepiona, zwieńczona krzyżem; 13. puszka, pocz. w. XX, plater, kulista, z nakładanym ornamentem neoregencyjnym na kolistej stopie i owoidalnym nodusie, pokrywa zwieńczona równoramiennym krzyżykiem na kuli; 14. puszka, 1. tercja w.

XX, plater, kulista, o trzonie w formie tralki; 15. patena do chorych, z datą^An. Do: 1781; 16. patena do chorych, z datą A D. 1792, rytowanąna spodzie kołnierza.

Ampułki, w tradycji barokowej, w. XIX/XX, plater, z cechą warszawskiej firmy Fraget.

Łódka na kadzidło, w. XIX/XX, plater, puklowana, z cechą wileńskiej wytwórni M[ichał] Dyakowski.

Relikwiarze: 1. pacyfikał z relikwiami Krzyża Św. i św. Konstantyna, rokokowy, 4. ćw. w. XVIII, srebrny, na kubicznej podstawie o czterospadowym wierzchu, dekorowanej trybowanym ornamentem rocaille, na ramionach krzyża oraz w podstawie przeszklone puszki na relikwie; 2. klasycystyczny ok. poł. w. XIX, srebrny, z owalną glorią obwiedzioną laurowym wieńcem; 3. destrukt (stopa i trzon) rokokowego, 3. ćw. w. XVIII, srebro, z trybowanym ornamentem rocaille.

Krzyże ołtarzowe: 1. srebrny, na rewersie rytowane półpostaciowe przedstawienie Św. Mikołaj bp i napis: „Ofiara | Bogu za | zbawienie| od nieprzyjaciół swego stworzenia Malorosian ... | Bohdana | Ignacego Laudańskiego, Ma-xima Łobacińskiego, Mateusza | Steckiego i p. Jerzego Sosnickiego | 1812 Xbra, 6 dnia | w kościół | Gieranoń|ski | świętego | Mikołaja"; 2. z 1. poł. w. XIX, mosiądz srebrzony, na owalnej puklowanej stopie, trzon z gruszkowym nodusem; 3. z 2. poł. w. XIX, plater, na wysklepionęj podstawie, z owoidalnym nodusem; 4-5. z w. XIX/XX, platerowe, o trójlistnie zakończonych ramionach.

Krzyż procesyjny, eklektyczny, pocz. w. XX, plater, z cechą warszawskiej firmy Norblin.

Tarcza procesyjna, neobarokowa, 1. tercja w. XX, metalowa.

Świeczniki klasycy styczne: \-4. ok. poł. w. XIX, sztancowane ze srebrzonej blachy, w formie klęczących aniołków trzymających lichtarze o kolumnowym trzonie; 5-6. ok. poł. w. XIX, cynowe, o kubicznej, kanelowanej podstawie i trzonie w formie kolumny toskańskiej, jeden z opaską w połowie wysokości trzonu; 7. neoromański, koniec w. XIX, mosiężny ze stożkową stopą na lwich łapach i stożkową tuleją z kwiatonami; 8. neorokokowy, o trzonie w formie tralki, z nakładaną dekoracją rocaille; 9. o trzonie w formie tralki z przewiązką; 10. eklektyczny, z kanelowanym trzonem, na stopie sztancowany motyw winnej latorośli; 11. z kolistą stopą, kanelowanym trzonem oraz wazonowym nodusem i tuleją.

Lampa wieczna, neogotycka, 1. tercja w. XX, z żółtego metalu.

Kociołek na wodę święconą, w. XIX/XX, plater, z cechą wileńskiej wytwórni MfichałJ Niewiadomski.

Forma do pieczenia opłatków, pocz. w. XX, żeliwna, na dwa duże opłatki: z hierogramem IHS i krzyżem, z napisem CONSUMMATUM EST w otoku, oraz na dwa małe: z krzyżem z gałęziami palmy i gorejącym sercem.

Wota srebrne: przy obrazie Matki Boskiej Częstochowskiej: 1. prostokątne, repusowane, wyk. Wincenty Daniszewski, Wilno, ok. 1870, z przedstawieniem oka z zaznaczoną źrenicą, cechy: Bff i rosyjska próba 84; 2. w formie klęczącej postaci kobiecej ze złożonymi rękami, 2. poł. w. XIX, z próbą 84; 3. prostokątne, rytowane, koniec w. XIX, z klęczącą postacią ludzką; 4. prostokątne, koniec w. XIX, z rytowanym przedstawieniem dwóch końskich łbów; przy obrazie Św. Józefa: 1. prostokątne, rytowane, Wilno, 1878, z napisem: „Święty Józefie dzięki Ci za | doznane łaskę miej nas w | swej opiece na zawsze | 1878 r. 2 września", z cechami: imienną [Józef] Daniszewski, probierza wileńskiego Timofieja Tripeckiego TT\1878, oraz próby 84; 2. prostokątne, rytowane, Wilno po 1863, z napisem: „Święty Josefu miey nas w swey | opiece na zawsze | 1. Sept. 1880 r.", z cechami: inicjałową niezidentyfikowanego złotnika MF, probierczą wileńską, po 1863, i próby 84; 3. w kształcie serca, rytowane, wyk. Ajzyk Lewin, poł. w. XIX, z napisem: „Błogosławię Cię Ojcze | mój Św. Józefie za | otrzymane łaskę", z cechami: imienną złotnika: Afjzyk] Lewin i próby 12.

Dzwony: 1. sygnaturka, 1836, z fryzem zgeometryzowanych palmet w górnej części płaszcza i napisem: „1836 Lipca 20", ofiarowana przez bpa wileńskiego Jędrzeja Benedykta Kłągiewicza; 2. wyk. w odlewni braci Fel-czyńskich w Kałuszu, na płaszczu plakieta z przedstawieniem Św. Józefa, poniżej napis: „Dzwon sprawiony z ofiar parafian staraniem | ks. Józefa Chle-wińskiego dla kościoła w Gieranonach | R. P. 1931” oraz plakieta z nazwą odlewni.

Szaty liturgiczne: 1. ornat biały, 2. ćw. w. XVIII, boki z barokowej tkaniny z wzorem kwiatowym, kolumna z haftem regencyjnym, z motywem liści i kwiatów w polach tworzonych przez złotą, łamaną cęgowo wstęgę; 2. ornat biały, ok. poł. w. XVIII, nierozcinany, z kremowego rypsu ze wzorem z koronkowej wstęgi w rzekę, w której zakolach bukiety róż i drobnych kwiatków, broszowanych srebrem i jedwabiem; 3. ornat biały, kolumna z 4. ćw. w. XVIII, z motywem pionowych pasów i drobnych bukiecików, boki w. XX; 4. ornat biały (złoty), w. XIX, nierozcinany, z brokatowej mory, z wzorem w rozrzucone drobne ukwiecone gałązki; 5. ornat biały, w. XIX/XX, z adamaszku, z haftowaną symetryczną, cienką wicią kwiatową z kłosami i hierogramem IHS na kolumnie, na podszewce haftowany napis: OFIARA JUSTYNY ZE ZDANOWICZÓW | WOŁYNIEC; 6. f ornat biały, pocz. w. XX, kolumna krzyżowa z Barankiem Apokaliptycznym i kwiatami róż wśród uproszczonych liści akantu, boki z białego adamaszku, na podszewce fragment metki i nadrukowane nazwisko Anna Hryszko; 7. ornat biały, pocz. w. XX, kolumna krzyżowa z Barankiem Apokaliptycznym, wokół gałązki ostu tworzące romboidalne pola, w których kwiaty ostu, boki z białego adamaszku, na podszewce napis: „Dar ks. Michała | Żełudziewicza”; 8. ornat biały, z 1913, z mory, na plecach haftowany krzyż i napis: IN HOC SIGNO VINCES! i daty 313-1913, poniżej gałązka winnej latorośli z owocami, w kolumnie przodu haftowana wić winnej latorośli; 9. ornat czerwony, 1899, boki z czerwonego aksamitu, kolumna z tkaniny w poziome zygzakowate pasy, na podszewce wyszyty napis: „Josepha de domo Skirmunt Chomiński | Ad majorem Dei gloriam | Ecclesiae parochiali Geranonensi | anno Dni MDCCCXCIX obtulit"; 10. ornat zielony, ok. poł. w. XVIII, nierozcinany, z zielonego rypsu z broszowanym białym wzorem drobnej wici kwiatowej tworzącej duże romboidalne pola, w których ulistnione gałązki z kwiatami, pawie i kołczany ze strzałami, na podszewce numer 6 pisane atramentem, w komplecie stuła i manipularz; 11. ornat zielony, koniec w. XVIII, nierozcinany, z kremowego rypsu w pionowe zielone pasy z motywem ulistnionej wici kwiatowej z szyszkami w kolistych zwojach; 12. ornat fioletowy, kolumna z adamaszku, pocz. w. XX, boki z pasa kon-tuszowego 2. poł. w. XVIII, ufarbowanego gencjaną; 13. dalmatyka biała, 3. ćw. w. XVIII, z rypsu w drobne bukieciki małych kwiatków; 14. f kapa biała, w. XIX/XX, z bawełnianego rypsu z subornamentem z czwórliści, kaptur i preteksta z haftowaną jedwabiem wicią kwiatową; 15. kapa czerwona, płat z amarantowej tafty, kaptur i preteksta z białego rypsu z wielkoraporto-wym złotym wzorem kwiatów róż i owoców głogu, ok. 1740.

Wela: 1. białe, 2. poł. w. XVIII, z kremowego jedwabiu z cienką ulistnioną wicią kwiatową; 2. białe, w. XIX, z żółtego jedwabiu z wielkoraportowym wzorem dużych kwiatów róż i goździków oraz małych wielopłatkowych kwiatków.

Stuły: 1. biała, 2. ćw. w. XVIII, z aplikowanymi z brązowego aksamitu motywami bota i kratką z cienkiej taśmy; 2. biała, 2. ćw. w. XVIII, z adamaszku z broszowanym wzorem dużych wielopłatkowych kwiatów; 3. biała, 2. ćw. w. XVIII, z adamaszku z subornamentem z liści akantu i kwiatów; 4. biała, w. XIX, z atłasu, haftowana w kwiaty róż z listkami na ciernistych gałązkach; 5. biała, lata trzydzieste w. XX, z adamaszku, obszyta barwną taśmą; 6. czerwona, 1. poł. w. XVIII, z aksamitu haftowanego złotem w kwiaty ostu na drobnoulistnionych krótkich gałązkach

Welon, koniec w. XVIII, w części środkowej Pelikan karmiący pisklęta, haft wypukły nicią złotą i cekinami, boki z kremowozłotego pasa kontuszowe-go, z wzorem esowatej wici roślinnej i spłaszczonych rombów.

Korporał, ok. 1900, z tkaniny neorenesansowej, w zwoje kwitnącego akantu.

Bursa, tkanina z w. XVIII, biały ryps w drobny palmetowy wzór broszo-wany złotem.

Umbraculum, koniec w. XIX, białe, z haftowanym złotą i srebrną nicią hierogramem IHS, pod którym wić z kłosów i kwiatów.

Zasłona do obrazu Matki Boskiej, 2. poł. w. XIX, z białego atłasu o wzorze kwiatowym, z haftowanym hierogramem MARY A, wokół gwiazdy i kwiaty, obszyta frędzlami metalowymi.

Sukienka na puszkę, 3. ćw. w. XIX, z białej gazy, haftowana jedwabiem i złotem, z motywem kielicha z hostią, winorośli, kłosów i kwiatów.

Sztandar Trzeciego Zakonu św. Franciszka, w. XIX/XX.

2.4. Otoczenie kościoła

Obszerny, prostokątny cmentarz kościelny otoczony niskim murem z kamienia polnego, w którym od pn. trójprzelotowa murowana, tynkowana bramka. W pn.-zach. narożniku dzwonnica, 1875, bez wyraźnych cech stylowych, murowana z cegły i kamienia polnego, z tynkowanym detalem. Na planie kwadratu, dwukondygnacyjna, ujęta na narożach szerokimi lizenami. W elewacji zach. prostokątne drzwi, nad nimi niewielkie okno, w górnej kondygnacji wąskie prostokątne, zamknięte półkoliście przeźrocza. Dach wysoki, czterospadowy, kryty blachą, zwieńczony ażurowym krzyżem. Od pd. nowa niska dobudówka z białej cegły cementowej, mieszcząca składzik.

3. Stan zachowania

Stan zachowania kościoła i dzwonnicy jest dobry. Podczas remontu przeprowadzonego 2001-2003 naprawiono tynki i pomalowano elewacje oraz zmieniono pokrycie dachów, przy czym usunięto niewielką wieżyczkę na sygnaturkę, umieszczoną poprzednio nad wsch. szczytem korpusu; we wnętrzu wprowadzono imitujące boazerię panele z tworzywa sztucznego.

Katarzyna Kolendo-Korczakowa