|
|
Karta Polaka
Karta Polaka – dokument potwierdzający przynależność do narodu polskiego, który może być przyznany osobie nieposiadającej obywatelstwa polskiego albo zezwolenia na osiedlenie się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej oraz deklarującej przynależność do narodu polskiego i spełniającej określone ustawą warunki. Kartę Polaka ustanowiono ustawą z dnia 7 września 2007 r. o Karcie Polaka (Dz. U. z 2007 r. Nr 180, poz. 1280), która określa uprawnienia posiadacza Karty Polaka, zasady przyznawania, utraty ważności i unieważniania Karty Polaka oraz właściwość i tryb postępowania
Preambula do ustawy głosi:
„realizując postanowienia Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej w zakresie udzielania pomocy Polakom zamieszkałym za granicą w zachowaniu ich związków z narodowym dziedzictwem kulturalnym,
wypełniając moralny obowiązek wobec Polaków na Wschodzie, którzy na skutek zmiennych losów naszej Ojczyzny utracili obywatelstwo polskie,
spełniając oczekiwania tych, którzy polskimi obywatelami nigdy wcześniej nie byli, lecz ze względu na swoje poczucie tożsamości narodowej pragną uzyskać potwierdzenie przynależności do Narodu Polskiego, w celu wzmocnienia więzi łączących Polaków na Wschodzie z Macierzą oraz wspierając ich starania o zachowanie języka polskiego oraz kultywowanie tradycji narodowej,
postanawia się, co następuje...”
Warunki przyznania Karty Polaka
Karta Polaka może być przyznana wyłącznie osobie nieposiadającej obywatelstwa polskiego albo zezwolenia na osiedlenie się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.
Karta Polaka może być przyznana osobie, która deklaruje przynależność do "Narodu Polskiego" i spełni łącznie następujące warunki:
wykaże swój związek z polskością przez przynajmniej podstawową znajomość języka polskiego, który uważa za język ojczysty, oraz znajomość i kultywowanie polskich tradycji i zwyczajów;
w obecności konsula Rzeczypospolitej Polskiej złoży pisemną deklarację przynależności do "Narodu Polskiego";
wykaże, że co najmniej jedno z jej rodziców lub dziadków albo dwoje pradziadków było narodowości polskiej lub posiadało obywatelstwo polskie, albo przedstawi zaświadczenie organizacji polskiej, potwierdzające aktywne zaangażowanie w działalność na rzecz języka i kultury polskiej lub polskiej mniejszości narodowej przez okres co najmniej ostatnich trzech lat.
Karta Polaka może być przyznana wyłącznie osobie posiadającej w dniu złożenia wniosku o wydanie Karty Polaka obywatelstwo Republiki Armenii, Republiki Azerbejdżańskiej, Republiki Białoruś, Republiki Estońskiej, Gruzji, Republiki Kazachstanu, Republiki Kirgiskiej, Republiki Litewskiej, Republiki Łotewskiej, Republiki Mołdowy, Federacji Rosyjskiej, Republiki Tadżykistanu, Turkmenistanu, Ukrainy albo Republiki Uzbekistanu.
Kartę Polaka można przyznać małoletniemu na wniosek rodziców gdy oboje rodzice posiadają Kartę Polaka. Gdy tylko jeden z rodziców posiada Kartę Polaka przyznanie może odbyć się za zgodą drugiego wyrażoną w oświadczeniu złożonym przed konsulem, chyba że drugiemu z rodziców nie przysługuje władza rodzicielska. Przyznanie Karty Polaka małoletniemu, który ukończył 16 lat, może nastąpić jedynie za jego zgodą.
Uprawnienia posiadacza Karty Polaka
Przyznanie Karty Polaka nie oznacza nabycia polskiego obywatelstwa ani stwierdzenia polskiego. Karta Polaka nie jest też dokumentem uprawniającym do przekraczania granicy ani do osiedlenia się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Osoba polskiego pochodzenia chcąca się osiedlić w Polsce potrzebuje karty stałego pobytu, po jej otrzymaniu traci jednak możliwość uzyskania Karty Polaka, a już wydana zostaje unieważniona. Osoba, której przyznano Kartę Polaka nabywa jednak szereg uprawnień.
Posiadacz Karty Polaka może ubiegać się o zwolnienie z opłaty za przyjęcie i rozpatrzenie wniosku o wydanie wizy pobytowej krajowej lub refundację tej opłaty. Refundacja, dokonywana za pośrednictwem właściwego konsula, jest finansowana z budżetu państwa z części, której dysponentem jest minister właściwy do spraw zagranicznych.
Posiadacz Karty Polaka ma prawo do:
zwolnienia z obowiązku posiadania zezwolenia na pracę;
podejmowania i wykonywania działalności gospodarczej na takich samych zasadach jak obywatele polscy;
podejmowania i odbywania studiów, studiów doktoranckich oraz innych form kształcenia, a także uczestniczenia w badaniach naukowych i pracach rozwojowych. Posiadacz Karty Polaka zachowuje przy tym prawo do ubiegania się o stypendia i inną pomoc przewidzianą dla cudzoziemców;
korzystania z bezpłatnego systemu oświaty na poziomie podstawowym i średnim;
korzystania ze świadczeń opieki zdrowotnej w stanach nagłych;
ulgi 37% przy przejazdach środkami publicznego transportu zbiorowego kolejowego w pociągach osobowych, pospiesznych i ekspresowych, na podstawie biletów jednorazowych;
bezpłatnego wstępu do muzeów państwowych.
Korzystanie z ww. uprawnień wymaga okazywania Karty Polaka oraz ważnego dokumentu potwierdzającego tożsamość jej posiadacza.
Rada do Spraw Polaków na Wschodzie
Rada do Spraw Polaków na Wschodzie jest organem administracji publicznej rozpatrującym odwołania od decyzji o odmowie przyznania i decyzji o unieważnieniu Karty Polaka. Rada jest także organem właściwym w sprawach wznowienia postępowania, uchylenia, zmiany lub stwierdzenia nieważności wydanych przez siebie decyzji lub postanowień. W skład Rady wchodzi 6 członków powoływanych przez Prezesa Rady Ministrów na pięcioletnią kadencję spośród osób wyróżniających się wiedzą i doświadczeniem z zakresu spraw dotyczących Polonii i Polaków za granicą. Co najmniej połowa członków Rady powinna posiadać wyższe wykształcenie prawnicze. Członkiem Rady może być osoba posiadająca obywatelstwo polskie i korzystająca z pełni praw publicznych oraz niekarana za przestępstwo popełnione umyślnie, ścigane z oskarżenia publicznego.
Przyznawanie i unieważnianie Karty Polaka
Karta Polaka jest ważna przez okres 10 lat od dnia jej przyznania, z tym że przyznana małoletniemu traci ważność po upływie roku od dnia uzyskania przez niego pełnoletności.
Jeżeli najpóźniej na 3 miesiące przed terminem utraty ważności Karty Polaka jej posiadacz złoży wniosek o przedłużenie ważności, ważność Karty Polaka jest przedłużana na okres kolejnych 10 lat. Jeżeli po uzyskaniu pełnoletności, najpóźniej na 3 miesiące przed upływem roku od dnia uzyskania pełnoletności posiadacz złoży wniosek o przedłużenie ważności, ważność Karty Polaka jest przedłużana na okres 10 lat. Karta Polaka traci ważność z chwilą nabycia obywatelstwa polskiego albo uzyskania zezwolenia na osiedlenie się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.
Przyznawanie
Przyznanie Karty Polaka następuje w drodze decyzji administracyjnej, na pisemny wniosek osoby ubiegającej się o jej wydanie lub jej przedstawiciela ustawowego. Organem właściwym w sprawie przyznania Karty Polaka jest konsul właściwy ze względu na miejsce zamieszkania wnioskodawcy. Czynności wykonywane przez konsula w związku ze złożeniem przez wnioskodawcę wniosku i wydaniem decyzji o przyznaniu Karty Polaka są wolne od opłat konsularnych.
Wniosek o wydanie Karty Polaka zawiera następujące dane:
imię i nazwisko,
datę i miejsce urodzenia,
płeć,
adres zamieszkania za granicą,
obywatelstwo,
narodowość,
obywatelstwo i narodowość rodziców, dziadków lub pradziadków, jeżeli ich dane zostały wskazane przez osobę ubiegającą się o przyznanie Karty Polaka.
Do wniosku o przyznanie Karty Polaka wnioskodawca dołącza kopię ważnego dokumentu potwierdzającego tożsamość.
Wnioskodawca ma obowiązek przedstawić dokumenty i inne dowody potwierdzające spełnianie warunków przyznania Karty Polaka. Tymi dokumentami i dowodami mogą być w szczególności:
polskie dokumenty tożsamości;
akty stanu cywilnego lub ich odpisy, metryki chrztu, świadectwa szkolne lub inne dokumenty potwierdzające związek z polskością;
dokumenty potwierdzające odbycie służby wojskowej w polskich formacjach wojskowych;
dokumenty potwierdzające fakt deportacji lub uwięzienia, zawierające wpis informujący o polskim pochodzeniu;
dokumenty o rehabilitacji osoby deportowanej, zawierające wpis informujący o polskim pochodzeniu;
zagraniczne dowody tożsamości zawierające informacje na temat narodowości polskiej ich posiadacza;
zaświadczenie organizacji polskiej, potwierdzające aktywne zaangażowanie w działalność na rzecz języka i kultury polskiej lub polskiej mniejszości narodowej;
prawomocna decyzja w sprawie stwierdzenia polskiego pochodzenia, wydana zgodnie z przepisami.
W odniesieniu do wnioskodawcy szczególnie zasłużonego dla Rzeczypospolitej Polskiej konsul może wydać decyzję o przyznaniu Karty Polaka bez konieczności przedstawiania przez wnioskodawcę ww. dokumentów.
Oceny znajomości języka polskiego dokonuje konsul podczas rozmowy z wnioskodawcą, z tym że w przypadku składania wniosku za pośrednictwem organizacji uprawnionej o przyjmowania i przekazywania właściwemu konsulowi wniosków o przyznanie Karty Polaka, oceny znajomości języka polskiego dokonuje upoważniony pracownik organizacji podczas rozmowy z wnioskodawcą.
Kartę Polaka osobie, której ją przyznano, wręcza konsul lub inna upoważniona przez niego osoba. Jeżeli jest to możliwe, wręczenie Karty Polaka następuje w sposób uroczysty. W przypadku zagubienia lub zniszczenia Karty Polaka konsul, na wniosek posiadacza, wydaje duplikat Karty Polaka.
Konsul wydaje decyzję o odmowie przyznania Karty Polaka w przypadku, gdy:
wnioskodawca nie spełnia warunków przyznania Karty Polaka (nie dotyczy wnioskodawcy szczególnie zasłużonego dla Rzeczypospolitej Polskiej);
w postępowaniu o przyznanie Karty Polaka wnioskodawca złożył wniosek lub dołączył do niego dokumenty zawierające nieprawdziwe dane osobowe lub fałszywe informacje, jak również gdy zeznał nieprawdę lub zataił prawdę albo, w celu użycia jako autentycznego, podrobił lub przerobił dokument albo takiego dokumentu jako autentycznego użył;
wnioskodawca repatriował się z terytorium Rzeczypospolitej Polskiej albo Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, na podstawie umów repatriacyjnych zawartych w latach 1944-1957 przez Rzeczpospolitą Polską albo przez Polską Rzeczpospolitą Ludową z Białoruską Socjalistyczną Republiką Radziecką, Ukraińską Socjalistyczną Republiką Radziecką, Litewską Socjalistyczną Republiką Radziecką i Związkiem Socjalistycznych Republik Radzieckich, do jednego z państw będących stroną tych umów;
wnioskodawca nabył obywatelstwo polskie albo uzyskał zezwolenie na osiedlenie się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej;
przemawiają za tym względy obronności, bezpieczeństwa albo ochrony porządku publicznego Rzeczypospolitej Polskiej;
wnioskodawca działa lub działał na szkodę podstawowych interesów Rzeczypospolitej Polskiej.
Przed wydaniem decyzji o przyznaniu Karty Polaka właściwy konsul może zwrócić się do Szefa Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, a w razie potrzeby także do innych organów administracji publicznej, z wnioskiem o przekazanie informacji, czy wobec wnioskodawcy zachodzą okoliczności, o których mowa w art. 19 pkt 5 lub 6 ustawy o Karcie Polaka (względy obronności, bezpieczeństwa albo ochrony porządku publicznego lub działanie wnioskodawcy na szkodę podstawowych interesów Rzeczypospolitej Polskiej).
Organem odwoławczym od decyzji o odmowie przyznania Karty Polaka jest Rada do Spraw Polaków na Wschodzie. Odwołanie wnosi się za pośrednictwem konsula w terminie 30 dni od dnia doręczenia decyzji.
Przykładowy przebieg procedury
Przykładowa procedura postępowania przez wnioskodawcę określona przez Ministerstwo Spraw Zagranicznych:
uzyskanie i wypełnienie formularza wniosku;
dołączenie zdjęcia według objaśnienia oraz podpisanie wniosku;
skompletowanie dokumentów służących jako dowód na przynależność do narodu polskiego oraz sporządzenie ich kopii, a także sporządzenie kopii paszportu lub innego dokumentu tożsamości;
skontaktowanie się z konsulatem w celu ustalenia terminu rozmowy z konsulem.
Rozmowa z konsulem odbywa się wyłącznie w języku polskim. Konsul przedkłada do podpisu "deklarację o przynależności do Narodu Polskiego" o treści "Ja, [imię i nazwisko], uroczyście deklaruję przynależność do Narodu Polskiego oraz oświadczam, że język polski jest moim językiem ojczystym" oraz przeprowadza rozmowę na temat Polski, w tym jej historii i kultury oraz obyczajów i tradycji polskich. Konsul może też przeprowadzić test pisemny.
Unieważnianie
Konsul, w drodze decyzji administracyjnej, z urzędu unieważnia Kartę Polaka w przypadku:
gdy po otrzymaniu Karty Polaka jej posiadacz zachowuje się w sposób uwłaczający Rzeczypospolitej Polskiej lub Polakom (posiadacz Karty Polaka niezwłocznie zwraca Kartę Polaka konsulowi, który ją wydał);
gdy zachodzi jedna z przesłanek określonych w ustawie (kłamstwo przy procedurze przyznawania, uzyskanie obywatelstwa lub zezwolenia na osiedlenie się, względy obronności, bezpieczeństwa albo ochrony porządku, działanie na szkodę podstawowych interesów Rzeczypospolitej Polskiej);
zrzeczenia się Karty Polaka.
Organem odwoławczym od decyzji o unieważnieniu Karty Polaka jest Rada do Spraw Polaków na Wschodzie. Odwołanie wnosi się za pośrednictwem konsula w terminie 30 dni od dnia doręczenia decyzji.
Rejestry dotyczące Karty Polaka
Konsul prowadzi, w zakresie swojej właściwości, rejestr złożonych wniosków o przyznanie Karty Polaka, decyzji wydanych w tych sprawach oraz przyznanych i unieważnionych Kart Polaka (rejestr konsularny).
Rada do Spraw Polaków na Wschodzie prowadzi centralny rejestr przyznanych oraz unieważnionych Kart Polaka (rejestr centralny). Okres przechowywania danych w rejestrach wynosi dziesięć lat.
Dane te są udostępniane za pośrednictwem urządzeń teleinformatycznych, bez konieczności składania pisemnych wniosków, ministrowi właściwemu do spraw wewnętrznych, Szefowi Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Szefowi Agencji Wywiadu, konsulom oraz organom Policji i Straży Granicznej, w zakresie niezbędnym do wykonywania zadań ustawowych tych organów.
Wygląd Karty Polaka
Karta Polaka została opracowana przez Kancelarię Prezesa Rady Ministrów przy znaczącym udziale Centrum Personalizacji Dokumentów Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji, które odpowiedzialne jest produkcję i personalizację egzemplarzy Karty Polaka. Karta Polaka jest produkowana na wzór polskich dowodów osobistych, z tworzywa sztucznego, co ma utrudnić możliwość fałszowania i podrabiania.
Pisownia nazwisk
Nazwisko podane na w Karcie Polaka musi odpowiadać nazwisku określonym w dokumencie tożsamości. Karcie Polaka są umieszczane według pisowni polskiej, w nawiasie natomiast dodatkowo zapisuje się nazwisko według pisowni zastosowanej w dokumencie tożsamości, transkrybowane na alfabet łaciński (np. wpisanie we wniosku Kostecki / Kostetskyi będzie skutkowało umieszczeniem na Karcie Polaka Kostecki (Kostetskyi)). Ta sama zasada odnosi się do zapisu imion.
Ustawę o Karcie Polaka Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej Lech Kaczyński podpisał podczas III Zjazdu Polonii i Polaków z Zagranicy. Zjazd, w którym uczestniczyło 400 osób z ponad 60 krajów, wyraził wdzięczność w podjętej uchwale.
Adresy polskich urzędów konsularnych na Białorusi:
Wydział Konsularny Ambasady RP: 220002 Mińsk, ul. Kropotkina 91A, telefon: (00-37517) 284 99 80, 284 99 81, faks: (00-37517) 289 32 55
Konsulat Generalny RP w Brześciu, 224016 Brześć, ul. Kujbyszewa 34, telefon: (00-375-162) 27 00 00, faks: (0-0375 162) 20 38 29
Konsulat Generalny RP w Grodnie, 230023 Grodno, ul. Budionnego 48A, telefon: (00-375-152) 75 15 95, 75 15 90, faks: (00-375-152) 75 15 87
