Kościół parafialny p.w. Św. Michała Archanioła w Niecieczy

2.3. Otoczenie kościoła
Ogrodzenie z kamienia polnego, od zach. bramka o czterech tynkowanych filarach opiętych pilastrami, nakrytych czterospadowymi daszkami.
Nagrobki w obrębie terenu kościelnego: 1. z czerwonego granitu, w formie steli, bez krzyża, otoczony żeliwną balustradką, z inskrypcją: „D.O.M. |Ś.P. Karolina | Krzywcowa | zm. 10. Maja | 1892 w wieku 1. 84 | Pokój jej duszy”; 2-5. płyty nagrobne: Antoniego Faustyna Szostaka, Klewiadów i Zdanowiczów.
Dzwonnica (w pn.-zach. narożu ogrodzenia), 1892, murowana, na ka­miennej podmurówce, tynkowana, bielona. Na planie kwadratu, o trzech zwę­żających się ku górze kondygnacjach, oddzielonych gzymsami i okapowymi daszkami. Naroża dolnej kondygnacji opięte lizenami, w ścianach płytkie pro­stokątne wnęki zajmujące prawie całą ich powierzchnię. Od pd. prostokątny otwór wejściowy z dwuskrzydłowymi drzwiami. W drugiej kondygnacji wą­skie, prostokątne okienka zamknięte łukiem odcinkowym, zwieńczone płaskim gzymsem odcinkowym, w trzeciej tegoż kształtu, nieco większe przeźrocza. Dach namiotowy, kryty blachą, na szczycie ośmioboczna wieżyczka z dasz­kiem namiotowym, na której ażurowy krzyż na kuli. Przy wejściu kamień z napisem: R 1892 PAŹDZIERNIKA 4. D. | ZA X. ALEKSAN|DRA BIRKONT.
Dzwon „Adolf, wyk. Stanisław Czerniewicz, Pustelnik k. Warszawy, 1912; na czapie szeroki pas z ornamentem kwiatowym i napis: DLA NIECIECKIEGO PARAFIALNEGO KOŚCIOŁA | DZIĘKI STARANIOM KS. EDWARDA ZDANOWICZA PROBOSZCZA TEJŻE PARAFII | ZOSTA­ŁEM FUNDOWANY PRZEZ ADOLFA DUDZICZA, niżej oddzielony półwałkiem fryz z ostrołukowych arkad i kwiatowych wiązek, na płaszczu na­pis: NOMEN MIHI ADOLF i owalna plakieta z nazwiskiem ludwisarza: S. CZERNIEWICZ. W szerokim, wyznaczonym półwałkami pasie między płaszczem a wieńcem napis: BOGA WIELBIĘ JEDYNEGO. | LUD WIERNY ZWOŁUJĘ. | GROMADZĘ KAPŁANÓW. PŁACZĘ NAD ZMARŁYMI. | ODWRACAM KLĘSKI. DNI ŚWIĄTECZNE WYSŁAWIAM. 1912 R.
W murze, od strony wewnętrznej osadzone prostokątne płyty nagrobne: 1. z szarego marmuru, z napisem: „D.O.M. | Rozalia z Ejsmontów | Stanisła­wowa | Laskowiczowa | zmarła d. 8 Lipca 1832 Ru | W 33 Ru Życia. | Stra­piony mąż z Córką 5cio letnią | Kamillą ten kamień położyli”; 2. z szarego mar­muru, z napisem: „D.O.M. | Stanisław Laskowicz | żył lat 47 | umarł 5 Listo­pada 1837 Ru | Ten pomnik położyła | Przywiązana Żona | z troygiem pozo­stałych Dzieci”; 3. z różowo-szarego granitu, przymocowana żeliwnymi gu­zami, z napisem: „D.O.M. | Pamiątka | dla | Lucyana Wincentego i Andrzeja | Laskowiczów | w 1840 r.”, poniżej wyryta płonąca waza.

3. Stan zachowania
Ogólny stan zachowania budowli dobry, obiekt po gruntownym odnowieniu w r. 1995. Zapewne wtedy wnętrze zostało kolejny raz pomalowane do 1/3 wysokości brązową farbą olejną. Wyposażenie, które zostało opisane w ostat­nim dostępnym inwentarzu z r. 1931 w dużej mierze zachowane, bez później­szych ingerencji.
Stan zachowania dzwonnicy dobry. Dzwony - historyczne nie zachowane, z notowanych w r. 1931 pozostał jeden.
4. Zarys problematyki artystycznej
Wzmianki o kościele niecieckim są nieliczne i skąpe. W Słowniku geograficznym został odnotowany z błędnym wezwaniem - Jezusa Chrystusa. Ks. Kurczewski podał informację o drewnianym kościele fundacji Kałuszewskich, lecz wzniesiony przez Laskowicza mylnie uznał za murowany; wspomniał też o istniejącej do r. 1870 kaplicy cmentarnej, co nie znajduje potwierdzenia w przebadanych materiałach archiwalnych. Kościół nie wzbudził też większe­go zainteresowania współczesnych badaczy, nie figuruje też w przewodnikach krajoznawczych. Zbór pomnikau ogranicza się do zdawkowego stwierdzenia, że kościół zbudowany został w w. XIX z cegły i drewna. Jeszcze oszczęd­niej wspominają o nim Ryszard Brykowski i Anatolij M. Kułagin. Na słupową konstrukcję budowli zwrócił uwagę jedynie Siergiej A. Siergaczew.
Bryła niecieckiej świątyni - pomimo prostoty i cech zbliżających ją do budownictwu ludowego - reprezentuje cechy stylu klasycystycznego, w jego lo­kalnej odmianie, charakterystycznej dla architektury sakralnej ziem W. Ks. Lit. Wytworzył się tu typ skromnego, bezwieżowego kościoła z trójkątnym naczółkowym szczytem w elewacji frontowej, wzbogaconej o kolumny. Ten swoisty w budownictwie sakralnym przykład konstrukcji jest bezpośrednim powtó­rzeniem rozwiązań, które na omawianym terenie stosowane były w budyn­kach gospodarczych. Przykładem mogą być spichlerze w Bohdanowie i Taboryszkach, świron w Hołoblewszczyźnie czy lamus w Koszelewie, podob­nie budowane w murowane słupy, łączone odcinkami drewnianych ścian. Ten prosty system konstrukcyjny i różnicę użytych materiałów umiejętnie wyko­rzystano dla celów estetycznych: murowane kolumny i filary, wyraziście od­cinając się bielą tynków od ciemnego drewna, tworzą ślepy portyk fasady i rytmicznie dzielą wzdłużne elewacje. Są grubsze od drewnianych ścian, to­też stanowią zarazem ich artykulację we wnętrzu nawy. Tu proporcjom kolumn „konstrukcyjnych” odpowiadają przysadziste podpory chóru muzycznego i ołtarzy bocznych. Zredukowanie ołtarza gł. do wysokiego tabernakulum (za­pewne przeniesionego z poprzedniego kościoła) jest rozwiązaniem wtórnym, wymuszonym przez zniszczenie dawnej struktury. Zwraca uwagę świetny pa­stisz barokowego antependium, wykonanego przed kilku laty przez mińskie­go snycerza.
Najciekawszym obiektem malarstwa jest obraz Stygmatyzacja św. Katarzyny Sieneńskiej, z 4. ćw. w. XVIII, ozdobiony współczesną mu metalową sukienką, która wiernie powtarza kompozycję malarską. Obraz należał zapewne do bractwa różańcowego, wydaje się jednak, że nie pochodzi z miejscowego kościoła, bo choć notuje go inwentarz z r. 1925, nie był wzmiankowany w żadnym ze starszych. Kolejnym obrazem zasługującym na uwa­gę jest kopia cudownego obrazu Matki Boskiej Białynickiej, wykonana wg ryciny z r. 1840. To przedstawienie Matki Boskiej znajdowało się w koście­le niecieckim już w r. 1763, zatem omawiany obraz został zapewne wyko­nany do drugiego, fundacji Laskowiczów, jako nawiązanie do wizerunku umieszczonego w jednym z ołtarzy poprzedniej świątyni. Na głowach obu po­staci znajdują się srebrne korony, powtarzające formę malowanych, starsze od sukienki, na całej powierzchni dekorowanej delikatnymi grawerowanymi zwojami i repusowanymi gałązkami kwiatowymi.
Wśród pozostałych elementów wyposażenia zwracają uwagę: srebrny relikwiarz z h. Lis i Trąby, dwa rokokowe lichtarze z nierozpoznanymi zna­kami konwisarskimi oraz sprzęt rzadko już dziś spotykany, którym jest cynowe lawabo z 1. poł. w. XVIII.
Za udany przykład małej architektury należy uznać nie zrealizowany pro­jekt neogotyckiej dzwonnicy, autorstwa nie notowanego dotychczas inż. Pacewicza.
Spośród obiektów nie zachowanych najciekawszym była niewątpliwie puszka, notowana w latach 1731-1776. Z opisu inwentarzowego wynika, że bywała używana jako monstrancja, bo w zależności od potrzeb, na jej pokry­wie można było zamontować niewielką glorię, określoną jako „monstrancyjka, która się zdejmuje, z promieniami per partem pozłocistymi i z krzyży­kiem”. Żałować też wypada, że nie dotrwał dzwon wykonany w r. 1747 przez Johanna Jacoba Dornmanna, najwybitniejszego ludwisarza królewieckiego swego czasu.