Kronika ziemi lidzkiej i nowogródczyny

Według danych statystycznych na dzień dzisiejszy ponad 500 osób uczy się języka polskiego w szkołach miasta, w tym jako przedmiot obowiązkowy jest on wykładany w szkołach nr 10, 11, 16 i obejmuje 158 uczniów, reszta uczniów uczy się polskiego na zajęciach fakultatywnych, kółkach czy zajęciach według interesów w szkołach numer 4, 5, 9, 13, 14, 15, gimnazjum numer 1 i Centrum Twórczości Dzieci i Młodzieży. W przedszkolach numer 17 i 33 ponad siedemdziesięciu przedszkolaków również uczy się języka polskiego.

Także język polski wykładany jest w Szkole Społecznej przy Domu ZPB i szkole subotnio-niedzielnej przy parafii Najświętszej Rodziny w osiedlu przy ulicy Rybinowskiego.

Wśród dwunastu nauczycieli wykładających język polski, siedmiu ma wykształcenie wyższe i kwalifikację "nauczyciel języka polskiego", czterech nauczycieli posiada wykształcenie wyższe pedagogiczne i skończone kursy językowe, jedna osoba ukończyła liceum i kontynuuje studia zaoczne w Białymstoku.

***

Białoruś obecnie przeżywa niż demograficzny. Świadczą o tym również lidzkie statystyki szkolne. Za ostatnie cztery lata liczba uczniów w szkołach miasta zmniejszyła się na dwa i pół tysiąca. Średnio 550 osób rocznie.

***

2 września polscy dziennikarze z 29 krajów spotkali się po raz XI w gościnnym Tarnowie na Światowym Forum Mediów Polonijnych. Dla większości te spotkania są sentymentalną po­dróżą do kraju przodków, którzy zostawili po so­bie znakomite bogactwo kulturowe. Media posiadają ogromną siłę od­działywania na poglądy i wyobraź­nię człowieka i ŚFMP jest najlepszą formą promocji Polski w środowi­skach polskich i polonijnych oraz w drugich ojczyznach naszych ro­daków. Trasa w tym roku wiodła do Warszawy przez Lubelszczyznę. "Ziemię Lidzką" na Forum reprezentowała redaktor Irena Dowlaszewicz.

***

14 września w Domu ZPB w Lidzie odbyło się ze­branie z okazji Międzynarodowego Dnia Sybiraka. Poprzedziła go msza św. w intencji Sybiraków i ofiar repre­sji politycznych w kościele farnym. Okrutne życie, straszne lata spędzone w łagrach na za­wsze pozostaną w ich pamięci.

***

W połowie września Chór Żołnierzy Armii Krajowej "Nowogródzkie Orły" z Warszawy pod kierownictwem Wacława Fiszera złożył wizytę w Grodnie, Raduniu, Lidzie, Szczuczynie, Niecieczy, Dokudowie. Artyści odwiedzili groby towarzyszy broni, gdzie zło­żyli kwiaty i zapalili znicze. Sześciodniowy pobyt chóru na Grodzieńszczyźnie zaowocował licznymi spotka­niami i koncertami.

***

18 września ks. bp Aleksander Kaszkiewicz w obecności ks. Antoniego Obuchowskiego, dyrek­tora Caritas Diecezji Grodzieńskiej po­święcił i dokonał przekazania karetki pogotowia dla Stacji Pogotowia Ratunko­wego w Lidzie. Dar ten trafił do grodzieńskiego Caritas i na miejsce swego ostateczne­go przeznaczenia dzięki ofiarodawcom z USA i życzliwości Caritas Archidiece­zji Białystok. Ks. Biskup życzył przed­stawicielom Pogotowia z Lidy, aby ka­retka jak najlepiej służyła społeczności Lidy i rejonu, zwłaszcza osobom naj­bardziej potrzebującym.

***

21 września odbyła się uroczystość rozpoczę­cia roku szkolnego w Polskiej Szkole Społecz­nej w Lidzie. W tym roku nadano jej imię Ludwika Narbutta - naczelni­ka sił zbrojnych w czasie powstania styczniowego na Ziemi Lidzkiej. Przybyli goście z Grodna: Zofia Szmyd, konsul w Konsulacie Generalnym RP w Grodnie oraz Józef Porzecki, wiceprezes ZPB. Uczniom złożono życzenia oraz przekazano tornistry z materiałami szkolnymi, ufundowane przez Stowarzyszenie "Wspólnota Polska".

***

W dniach 14-22 wrze­śnia chór "Sybirak" gościł na ziemi kłodzkiej. Pobyt i koncerty w Gorzanowie, Kłodzku, Międzyle­siu, Bystrzycy Kłodzkiej, w Lądku Zdroju, Polanicy Zdroju, w Starej Łomnicy, w Dusznikach Zdroju (w sumie 12 koncertów w kościo­łach, domach kultury, szkołach) zorganizował Związek Sybiraków w By­strzycy Kłodzkiej.

***

24 września na zaproszenie Towarzystwa Kultury Polskiej Ziemi Lidzkiej przyjechała do Lidy grupa młodzieży z Polski - uczniowie Liceów Ogólnokształcącego i Ekonomicznego w Łochowie koło Warszawy. W ciągu pięciu dni młodzi ludzie gościli w polskich rodzinach w Lidzie, Krupowie i Brzozówce, wyjeżdżali na wycieczki do Grodna, zwiedzili Nowogródek, Switeź i Zaosie, rozegrali mecz towarzyski w piłkę siatkową z drużyną z Krupowa, chodzili na tradycyjne lekcje.

***

27 września w Bazylice Katedralnej w Grodnie z rąk księdza biskupa Aleksandra Kaszkiewicza otrzymało święcenia kapłańskie sześciu diakonów, by stać się świętymi szafarzami w imię Chrystusa i karmić Kościół słowem i łaską Bożą. Wśród nich był również diakon Aleksander Romanowski z parafii Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Marii Panny w Lidzie na Słobódce. 5 września ks. Aleksander odprawił pierwszą mszę prymicyjną w swojej rodzinnej parafii. Dla parafian ze Słobódki ta uroczystość miała szczególne znaczenie, ponieważ była to pierwsza msza prymicyjna w nowym kościele i trzecia w powojennej historii parafii.

W słowie wstępnym ks. prałat Wincenty Lisowski powiedział: "...że to powołanie zrodziła krew księży męczenników rozstrzelanych w maju 1943 roku". Podczas uroczystej procesji z kaplicy do nowego kościoła ks. neoprezbiter niósł krzyż zrobiony z drzewa krzyża poświęconego w latach trzydziestych na placu przed kaplicą.

***

1 października z inicjatywy TKPZL w Lidzie rozpoczęło się nadawanie cotygodniowych audycji radiowych w języku polskim. W ciągu 15 minut mieszkańcy miasta i okolic mogą dowiedzieć się o ostatnich wydarzeniach w życiu Polaków Ziemi Lidzkiej, ich historii, tradycjach, kulturze, usłyszeć nowości kulturalne z Polski oraz posłuchać dobrej muzyki polskiej. Po raz pierwszy język polski zagościł na antenie miejscowego radia 21 stycznia 1992 r., kiedy to Towarzystwo nadało 3-minutową audycję. Programy przygotowuje nasza koleżanka redakcyjna Irena Dowlaszewicz.

***

W dniach 3-4 października na Białorusi przebywał marszałek Senatu Rzeczypospolitej Polskiej profesor Longin Pastusiak. W ramach wizyty 3 października odbyło się spotkanie z władzami miasta Grodna i obwodu grodzieńskiego. Również w Sali Senatorskiej Nowego Zamku w Grodnie marszałek w nieformalnej atmosferze spotkał się z Prezesami wszystkich polskich organizacji działających na Białorusi, a w Szkole Polskiej zapoznał się z potrzebami mniejszości polskiej, jej problemami, odpowiedział na pytania. W swym wystąpieniu prezes A. Kołyszko podkreślił konieczność współpracy wszystkich Polaków na Białorusi oraz rozwiązania problemu przydzielenia lokalu dla SZ "Towarzystwo Kultury Polskiej Ziemi Lidzkiej" w Domu ZPB w Lidzie.

Także 4 października w Mińsku marszałek Senatu uczestniczył w ceremonii odsłonięcia pomnika Adamowi Mickiewiczowi. Brązowa rzeźba wieszczowi, autorami której są rzeźbiarze Andrzej Zaspicki i Aleksandr Finski oraz architekta Grzegorz Fiodorow, została postawiona w skwerze na skrzyżowaniu ulic Niemiga i Grodzki wał. Na kartuszu pomnika został umieszczony nadpis w językach polskim i białoruskim.

***

5 października w Szczuczynie z rąk ks. biskupa Aleksandra Kaszkiewicza przyjęli święcenia kapłańskie ks. diakon Witold Petelczyc, pochodzący z parafii Grodno-Dziewiatówka oraz święcenia diakonatu kl. Marek Kudach z Polski. Oboje są absolwetami Wyższego Seminarium Duchownego OO.Pijarów w Krakowie. Na uroczystościach byli obecni: Prowincjał Zakonu Pijarów Polskiej Prowincji Ojciec Józef Tarnawski, ojciec Tadeusz Suślik - Rektor Wyższego Seminarium Duchownego, miejscowi księża, klerycy, a także goście z Polski. Uroczystość uświetnił swoim pięknym śpiewem zespół z Lidy "Kresowiacy".

***

12 października w Domu ZPB odbyła się uroczystość z okazji Dnia Nauczyciela. Licznie zebrali się nauczyciele z Lidy, rejonów Lidzkiego, Szczuczyńskiego, Werenowskiego, przedstawiciele Kuratorium Wydziału Oświaty rejonów. Na uroczystości także byli obecni: Konsul Generalny Rzeczypospolitej Polskiej w Grodnie Pan Andrzej Krętowski, Konsul Pani Zofia Szmyd, Prezesi ZPB i Polskiej Macierzy Szkolnej, TKPZL, przedstawiciele Wspólnoty Polskiej z Warszawy i Siedlec.

***

Po raz kolejny Kuratorium Miejskie w Lidzie zorganizowało konkurs recytatorski poezji polskiej. Około dwudziestu uczniów uczących się języka polskiego w szkołach mia­sta recytowało utwory Adama Mickiewicza oraz Konstan­tego Ildefonsa Gałczyńskiego. W katego­rii do lat 12 zwyciężyła Dominika Cydzik szkoła nr l4, w kategorii od lat 12 do 16 - Weronika Tumilewicz szkoła nr l, w katego­rii od lat 16 i wyżej - Julia Gogiel szkoła nr 16. Nagrody i upominki uczestnikom przywiozła dyrektor Polskiej Macierzy Szkolnej z Grodna Teresa Kryszyń.

***

Już 18 października delegacja Konsulatu Generalnego w Grodnie wyruszyła do miejsc pamięci narodowej na Ziemi Lidzkiej. Odwiedzono groby i zapalono znicze w Szczuczynie, Starych Wasiliszkach, Wewiórce, Surkontach, Lidzie, Nowosiołkach, Raduniu, Naczy.

***

27 października na cmentarzu w Szczuczynie odbyło się odsło­nięcie i poświęcenie nagrobku wzniesionego ma­jorowi Michałowi Szlachtunowi, żołnierzowi Armii gen. Andersa, pilotowi 309. Dywizjonu RAF, więźniowi sowieckich łagrów. Nagrobek został ufundowany przez londyńską Polonię. Uroczystość zaszczy­cili swą obecnością goście honorowi: major awiacji Sean O'Brien, pomocnik atta­che wojskowego Ambasady Wielkiej Brytanii w Mo­skwie z małżonką, major Sławomir Piątek, attache wojskowy Ambasady RP na Białorusi, Jan Kreusch, przewodniczący Komisji Pomocy Kombatantom na Wschodzie, Andrzej Krętowski, Konsul Generalny RP w Grodnie. Uroczystość otwarcia poprzedzona została mszą świętą w intencji majora Szlachtuna od­prawioną w miejscowym kościele.

 

---

"Słonim - Odsłony", Warszawa, 2002. Książka powstała w wyniku prac studentów Instytutu Etnologii i Antropo­logii Kulturowej Uniwersytetu Warszawskiego, którzy w latach 2000-2002 uczestniczyli w pracach laboratorium etnograficznego pt. "Obrazy grup naro­dowych, etnicznych, religijnych, społecznych - Białoruś", prowadzonego przez Katarzynę Waszczyńską. Zadaniem tej grupy było poznanie dziejów miasta i okolic oraz historii ludzi tu miesz­kających.

Album "Słonim - odsłony" składa się z trzech części: pierwszej tekstowej, w której są informacje o Józefie Szymańczyku i autorach oraz skrótowo przed­stawia się historię Słonimia wraz z omówieniem miejsc, które są świadkami ważnych wydarzeń historycznych. W drugiej - liczącej 31 zdjęć autorstwa Józefa Szymańczyka - oddana atmosfera miasta z lat 40. XX wieku. W trzeciej - są prezentowane 59 zdjęć czarno-białych i kolorowych, wykonanych współcześnie.

Józef Szymańczyk (ur. w 1909 roku) pochodzi z Kosowa Poleskiego, mia­steczka położonego 50 km na południe od Słonimia. W 14 lat zamiłował się w fotografii. Zaczynał jako samouk. Z biegiem lat doszedł do papierów mistrzowskich i własnego zakładu fotograficznego - najpierw w rodzinnym Kosowie, potem w Słonimiu, a po 1945 roku w Polsce, w Kutnie. W niniejszym albumie są prezentowane zdjęcia wykonane podczas okupacji niemieckiej, w latach 1942-1944.

Poważnym mankamentem publikacji jest całkowity brak jakiejkolwiek informacji jak tekstowej, tak i zdjęciowej o słonimskich Polakach, ich problemach i osiągnięciach.

Album został wydany w trzech językach - polskim, białoruskim oraz angielskim.

***

Każdy kto usłyszy nazwisko Kierbedź, bez wahania powie - to ten inżynier od mostu w Warszawie. Istotnie, Stanisław Kierbedź senior (1810-1899), twórca pierwszego, stałego mostu na Wiśle w Warszawie, był i jest bez dyskusji, najważniejszą postacią w tym rodzie. Nie tylko sławą, ale wykształceniem, wszechstronnością i szeroką gamą uzdol­nień nikt mu w rodzinie nie dorównał. Na trwałe wpisał się do annałów europejskiej myśli technicznej, oraz do dziewiętnastowiecznych dzie­jów Warszawy. Nie każdy jednak wie, że ród Kierbedziów istniał już w XVI w., a więc, na conajmniej kilka pokoleń przed sławnym in­żynierem. W opracowaniu "Dzieje rodziny Kierbiedziów" autor Lech Tomasz Jabłoński próbuje udzielić odpowiedzi, skąd przywędrowali Kierbedziowie, aby osiedlić się na Litwie, i jakie były dzieje rodu, który po wiekach wydał sławnego budowniczego mostów. Czy przodek jego był Litwinem, czy może należał niegdyś do innego narodu? Odpowiedź na te i inne pytania, nie jest łatwa, można rzec skomplikowana, tak jak niełatwe i ginące w mroku są dzieje Litwy i krain do niej należących.

Książka na pewno zainteresuje lidzian wszakże jedna z gałęzi tego rodu pochodzi z Ziemi Lidzkiej - kilka kilometrów za Krupowem znana jest okolica Kierbiedzie.