Szawry - gniazdo rodzinne Narbuttów

Aleksander Śnieżko

 

Wśród wielkiego skupienia malowniczych za­ścianków szlacheckich, w pow. lidzkim, gm. raduńskiej leży wieś i maj. Szawry - dawna własność Narbuttów. Szawry odległe o 36 km od Lidy i 8 od m. Radunia.

Majątek ten za Narbuttów był niewielki. Składał się z kawałka roli i dworku pod lasem, otoczony licznymi za­budowaniami gospodar­skimi. Zamieszkały był prócz właściciela przez 75 włościan. Wniosła Szawry w posagu w pierwszych początkach XVIII w. Joachimowi Narbuttowi żona jego Izabella z Noniewiczów, która odziedziczyła go po wuju Broniewskim. Od tego czasu Szawry były już stale własno­ścią Narbuttów.

Tu urodził się 8 listopada 1784 r. i spędził cały pracowity swój żywot zasłużony historyk Te­odor Narbutt, zmarły w Wilnie 26 listopada 1864 r., a pochowany na cmentarzu w pobliskiej Naczy. Za czasów jego stary dworek drewniany zgorzał, na którego zgliszczach zbudował historyk dom nowy, istniejący do dzisiaj.

Tu również w r. 1832 dn. 26 sierpnia urodził się najstarszy syn historyka - Ludwik, który w r. 1863 zasłynął jako głośny bohater - dowódca partii powstańczej w pow. lidzkim.

Po stłumieniu powstania przez rząd carski, sędziwy historyk Teodor i jego żona Krystyna Narbuttowie stawieni zostali przed sąd wojenny za na­danie "szkodliwego kierunku w wychowaniu dzieci". Majątek Szawry miał przejść na własność rządu.

Szawry jednak szczęśliwie uniknęły konfiskaty. Może dlatego, że dwaj działacze rosyjscy kłó­cili się o ich posiadanie, przeciągając ostateczną decyzję Murawiewa. Ma­jątek prawdopodobnie jednak ocalał na skutek interwencji średniego syna Teodora Narbutta Alojzego, porucznika ar­mii rosyjskiej.

Przez dłuższy czas Szawry były jeszcze w posiadaniu Bolesława Narbutta - sybiraka, który korzystając z am­nestii powrócił z Krasnojarska do kraju i gospodarzył tu na roli. Po jego śmierci, syn Teodor sprzedał je Bolesławowi Żylińskiemu, którego rodzina posiada Szawry do chwili obecnej.

W Szawrach, na mogiłach wiejskich znajduje się grób Krystyny Narbuttowej, na którym według jej życzenia wyryto napis: "Matka Synów". Zmarła ona w Szawrach w r. 1899, w wieku lat 100, po powrocie z wygnania. Na tymże cmentarzu spo­czywa syn jej Bolesław, adiutant brata swego Ludwika.

(ZL nr 1/1937 r.)