Stefan Kozubowski - lidzianin XX wieku

 

"Ziemia Lidzka" w numerze 1(44) ze stycznia 2001 r. w artykule p.t. "Lidzianie XX wieku" w liczbie 6 zasłużonych dla Lidy lekarzy wymienia m.in. Stefana Kozubowskiego. Warto więc poznać życiorys tego lekarza, który zamieszkiwał w Lidzie od 1921 do 1945 roku, znany był ze swej działalności lekarskiej wśród chyba wszystkich ówczesnych lidzian jako chirurg, położnik i ginekolog.

Korzenie rodu Kozubowskich tkwią w Mińsku. Tam 18 lutego 1874 roku urodził się Stefan Kozubowski jako najmłodszy z czworga rodzeństwa. Po ukończeniu mińskiego gimnazjum klasycznego podjął w 1895 roku studia w Cesarskiej Wojskowej Akademii Medycznej w Sankt Petersburgu i ukończył je w 1901 r. Rozpoczął pracę jako młodszy nadetatowy urzędnik Departamentu Medycznego Ministerstwa Spraw Wojskowych z odkomenderowaniem do Kliniki Chirurgicznej Akademii Medycznej celem doskonalenia się w chirurgii. Jednak już po kilku miesiącach w roku 1902 służy jako lekarz w straży granicznej przy granicy z ówczesną Persją (dzisiejszy Iran). W 1904 roku wraca do Sankt Petersburga do Kliniki, ale na bardzo krótko, bo już w sierpniu tego roku zostaje zmobilizowany w związku z wojną rosyjsko-japońską i pełni funkcję starszego ordynatora szpitala polowego, a potem 17 Szpitala w Harbinie (Mandżuria). Na początku 1906 roku ponownie wraca do Sankt Petersburga na etat ordynatora w Klinice Chirurgicznej i jednocześnie przechodzi przeszkolenie w zakresie położnictwa i ginekologii w Instytucie Dokształcania Lekarzy.

W sierpniu 1907 r. wraca do rodzinnego Mińska, gdzie podejmuje pracę jako nadetatowy ordynator na oddziałach chirurgii i ginekologii Mińskiego Szpitala Gubernialnego. Pracując tam, w 1908 roku składa egzaminy doktorskie w Petersburskiej Akademii Medycznej.

W 1909 roku następuje kolejna zmiana miejsca pobytu. Urząd Ziemski wyznaczył dr Stefana Kozubowskiego na kierownika szpitala w Baranowiczach. Na początku 1913 r. znów wraca do Mińska na etat ordynatora oddziału chirurgicznego i ginekologicznego Mińskiego Szpitala Gubernialnego.

Wybucha I Wojna Światowa i dr Stefan Kozubowski znów zostaje zmobilizowany. Najpierw służy w pułku, następnie jako starszy ordynator szpitala polowego a później jako szef służby chirurgicznej dywizji.

W październiku 1917 r. na interwencję Mińskiego Zarządu Ziemskiego zostaje zwolniony ze służby wojskowej i obejmuje kierownictwo nad oddziałami chirurgicznym i ginekologicznym Mińskiego Szpitala Gubernialnego.

Jesienią roku 1920 dr S. Kozubowski zostaje powołany do służby w Wojsku Polskim i wraz z nim opuszcza Mińsk. Pracuje na oddziałach chirurgicznych wojskowych szpitali w Jarosławiu i we Lwowie i w szkole podoficerskiej w Chełmnie na Pomorzu. Tam kończy swą służbę wojskową i w stopniu majora przechodzi do rezerwy.

1 lipca 1921 r. przybywa do Lidy i obejmuje kierownictwo Państwowego Szpitala Epidemicznego, przemianowanego później na Szpital Powiatowy, pracując tam nieprzerwanie aż do przejścia na emeryturę w czerwcu 1939 r. Szpital ten, dysponujący początkowo 80 łóżkami, został za rządów dr S. Kozubowskiego w 1938 r. powiększony o nowy, nowoczesny na tamte czasy budynek, zwiększając tym samym stan łóżek szpitalnych do 120.

W Lidzie dr S. Kozubowski zamieszkiwał na początku w do dziś istniejącym domu na rogu ulic Kpt. Mennickiego (wcześniej zwanej Poleską) i Syrokomli, później przy ulicy Suwalskiej (pomiędzy ul. Szkolną a Rynkiem) i od 1930 roku, po wybudowaniu własnego, dziś już nie istniejącego domu, przy skrzyżowaniu ulic Szkolnej i Ks. Falkowskiego. Tam też prowadził swój prywatny gabinet lekarski.

Za swą działalność dr S. Kozubowski został odznaczony przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej najpierw Srebrnym a potem Złotym Krzyżem Zasługi.

Wybuch wojny we wrześniu 1939 r. i wkroczenie Armii Czerwonej na wschodnie tereny II Rzeczpospolitej pokrzyżowały dalsze plany życiowe dr S. Kozubowskiego. Musiał wrócić do pracy zawodowej w szpitalu, z którego wcześniej odszedł na emeryturę, w szpitalu dotychczas nazywanym Żydowskim i w poliklinice.

W czerwcu 1941 r. przeżył dramat skutków nalotów niemieckich. Żona dr Kozubowskiego Ludwika została ciężko ranna, a dom mieszkalny zrujnowany. Trzeba było natychmiast zamieszkać gdzieś indziej. Przyjaciel, gimnazjalny profesor Stanisław Rutkowski, zaoferował lokum w swoim domu przy ul. Kościuszki 22 (obecnie 25). Tam przemieszkała rodzina do lata 1942 r., to jest do czasu usunięcia jej z tego domu przez Niemców. Kolejnym miejscem zamieszkania rodziny Kozubowskich był drewniany, obecnie już nie istniejący dom przy ul. 11 listopada 18. Z tego domu nastąpił wyjazd 24 kwietnia 1945 r. do Polski.

Po 10-dniowej podróży w wagonie towarowym rodzina osiadła w Bydgoszczy. Miasto było w pełni zamieszkałe przez Pomorzan, niechętnych repatriantom ze Wschodu. Doktor S. Kozubowski znalazł zatrudnienie jako lekarz Opieki Społecznej w domu starców. Trudne warunki mieszkaniowe w sublokatorskich pokojach skłoniły do przeniesienia się do Gdańska i podjęcia pracy na etacie chirurga w przychodni specjalistycznej w Gdańsku Nowym Porcie. Z uwagi na swój wiek dr S. Kozubowski w listopadzie 1955 r. przeszedł na niepełny etat, a w 1957 roku w wieku 83 lat na od dawna zasłużoną emeryturę. 31 października 1961 roku zakończył swe długie, pracowite życie. Został pochowany na Cmentarzu Centralnym "Srebrzysko" w Gdańsku.

Żywa pamięć o doktorze Stefanie Kozubowskim pozostała wśród licznych jego byłych pacjentów jeszcze i dziś zamieszkujących Lidę i Ziemię Lidzką, jak również wśród mieszkańców nowych miejsc osiedlenia i pracy po opuszczeniu Lidy.

 

Ryszard Kozubowski

(syn dr S. Kozubowskiego)