Komitetowi Historii Nauki i Techniki Polskiej Akademii Nauk - 50 lat

14 maja 2002 r. w Muzeum Techniki w Warszawie odbyło się plenarne posiedzenie Komitetu Historii Nauki i Techniki PAN z okazji jubileuszu 50-lecia. Powołany w maju 1952 roku jako Komitet Historii Nauki PAN miał na celu integrację historyków nauki i techniki z różnych naukowych środowisk Polski. Tą drogą Komitet ma wpływ na regionalne ośrodki badawcze w skali ogólnopolskiej, które upowszechniają historię nauki, jak np. muzea, Parki Narodowe, sekcje historyczne towarzystw naukowych. Specyficzną cechą Komitetu jest jego wielospecjalizacyjny charakter. W okresie coraz większej specjalizacji i zanikania nawet u wybitnych uczonych szerokiego ogólnohumanistycznego przygotowania, historia nauki ma charakter poszerzający horyzonty myślenia i ukazujący potrzebę integralnego traktowania nauki oraz korzystania z doświadczeń przeszłości w teraźniejszości i przyszłości. Dlatego też członkowie KHNiT przywiązują coraz większą wagę do takich posiedzeń, na których są wygłaszane referaty, wykraczające poza zakres wąskich specjalności naukowych. Poważną rolę kształcącą, dowartościowującą i aktywizującą regionalne środowiska naukowe, mają coroczne (poczynając od roku 1990) naukowe sesje wyjazdowe, które odbywały się również na Ziemi Lidzkiej: czerwiec 1993 r. - piersza prezentacja w okresie powojennym polskiej książki naukowej na naszych terenach pt. "Wkład pijarów w kulturę i naukę polski" oraz sesja poświęcona działalności księży pijarów na naszych terenach, lipiec 1994 r. sesja poświęcona słynnemu badaczowi świata roślinnego WKL St. B. Jundziłłowi, oraz wrzesień 1995 r. - sławni Polacy Ziemi Lidzkiej ze szczególnym uwzględnieniem dorobku Ignacego Domeyki.

Podczas pierwszej części sesji wśród najważniejszych osiągnięć Komitetu wymieniano: Powołanie w 1953 r. Zakładu Historii Nauki jako centralnej placówki naukowo-badawczej; wydawanie od roku 1953 "Studiów i Materiałów z Dziejów Nauki Polskiej"; udział w przygotowaniu i obchodach Roku Kopernikowskiego (1953 r.), współudział w organizowaniu ogólnopolskich Sesji Odrodzenia (1953 r.), Oświecenia (1954 r.); współorganizowanie Międzynarodowego Kongresu Historii Nauki w Polsce w 1965r. (Warszawa-Kraków); inicjatywa i współudział w powołaniu międzynarodowej organizacji historyków techniki (International Cooperation History of Technology Committee); wydawanie od roku 1994 serii książek pt. "Rozprawy z dziejów nauki i techniki" - dotąd ukazało się 13 tomów; wybór przedstawicieli Komitetu do Prezydium Międzynarodowej Unii Historii i Filozofii Nauki (IUHPS/H) - prof. Bogdan Suchodolski (1980-1983), prof. Roman Duda (1998-2000 oraz od 2001 do chwili obecnej).

Część druga tego spotkania to promocja wydanej z okazji Jubileuszu książki prof. Ireny Stasiewicz-Jasiukowej: "Zawiesić w czasie. O polskich historykach nauki i kultury". Przewodniczącą Komitetu od 1990 r. jest prof. Irena Stasiewicz-Jasiukowa, dobrze znana naszym Czytelnikom ze swych tekstów, publikowanych na łamach "Ziemi Lidzkiej".

"Wbrew tendencjom epoki, w której idolami są komputer, automat i internet zdobycze techniki nader użyteczne, lecz bezosobowe, książkę tę postanowiłam poświęcić wielkim indywidualnościom - polskim dwudziestowiecznym historykom nauki i kultury" - pisze we "Wprowadzeniu" do tej książki Jej autorka. Autorka poprzez analizę naukowej twórczości, działalności pedagogicznej i organizacyjnej oraz wykorzystując wspomnienia osobiste, nakreśliła pięć portretów wybitnych uczonych, związanych w ciągu wielu lat z Komitetem. Trzech spośród nich - Profesorowie: Bogdan Suchodolski, Waldemar Voise i Andrzej Feliks Grabski, pełnili funkcję przewodniczących Komitetu Historii Nauki i Techniki AN, prof. Zofia Libiszowska była przez kilka kadencji zaangażowanym członkiem tego gremium, zaś prof. Zdzisław Libera jego wiernym współpracownikiem. W tekstach o poszczególnych postaciach prezentuje autorka po raz pierwszy nieznane dotąd materiały źródłowe, jak np listy, bądź również nieznane fakty z biografii, które pogłębią charakterystykę uczonych, zbliżając ich jednocześnie do czytelników. Tytuł każdego ze szkiców ma odzwierciedlać - w intencji autorki - credo życiowe tej postaci, której tekst jest poświęcony: "Przeszłość dla przyszłości, Profesora Bogdana Suchodolskiego - historyka nauki portret intelektualny i zwyczajny", "W poszukiwaniu sposobów współżycia z czasem, Wspomnienia o profesorze Waldemarze Voise", "Listy "uczone" Andrzeja Feliksa Grabskiego", "Zrozumieć sens historii, O Profesor Zofii Libiszowskiej" oraz "Żyć w intelektualnej aktywności, O Profesorze Zdzisławie Liberze". Warto dodać, że trzej uczeni, występujący na łamach tej książki, tj. profesorowie Zofia Libiszowska, Waldemar Voise i Zdzisław Libera odwiedzali przed latami Ziemię Lidzką, natomiast prof. Waldemar Voise na łamach naszej gazety wydrukował tekst pt. "Ignacy Domeyko w czasie i przestrzeni" (ZL25).

Jako aneks do tej pozycji została dołączona "Informacja o działalności wydawniczej Komitetu Historii Nauki i Techniki", gdzie również można znaleźć sporo odnośników do Ziemi Lidzkiej. W pierwszej kolejności to jest znana publikacja "Z dziejów Ziemi Lidzkiej" autorstwa Pawła Komorowskiego, Jarosława Kurkowskiego oraz Tadeusza Mariana Nowaka, zadedykowana Towarzystwu Kultury Polskiej Ziemi Lidzkiej w 10-lecie powstania pierwszej polskiej organizacji w byłym ZSRR. Wydawnictwo również zwraca uwagę czytelników na dwujęzyczną polsko-białoruską serię pt. "Wybitni Polacy Ziemi Lidzkiej". Mamy nadzieję, że dzięki współpracy TKPZL z Komitetem Historii Nauki i Techniki PAN oraz wydawnictwem "Retro-Art", którego właścicielem jest mgr. Dariusz Kozłowski, w końcu br. ukaże się kolejna pozycja z tej serji o Stanisławie Bonifacym Jundzille.

 

Aleksander Kołyszko