|
|
Kronika Ziemi Lidzkiej i Nowogródzkiej.
W połowie października Lidzki oddział ZPB gościł 4 historyków z Polski. Na niedzielnym spotkaniu goście wygłosili referat o historii 5 Pułku Lotniczego, który stacjonował w Lidzie. Szkoda, że na te spotkanie nie została zaproszona nasza redakcja i my się dowiedzieli postfactum.
***
Nasz krajan Wacław Giebielt otrzymał I i II nagrody amerykańskiego czasopisma "Ideal NFTE Review" za zadania szachowe. Gratulujemy!
***
24 listopada na Białorusi odbył się referendum. Wg. danych oficjalnych w nim wzięło udział 93% mieszkańców lidzkiego rejonu i 81% mieszkańców miasta. Za prezydencki projekt konstytucji przegłosowało 84% mieszkańców rejonu i 60% w Lidzie.
***
27 listopada ostatnia rosyjska rakieta strategiczna opuściła Lidzką, a zatem i białoruską ziemię. Siedzibą dowództwa jednostki, która stacjonowała w Jacukach w 40 km na południe od Lidy, było nasze miasto. W uroczystości wzięli udział Minister obrony Rosji, p.o. Premiera Białorusi, Ambasador USA w Mińsku.
***
1 listopada grupa Akowców z Lidy tradycyjnie złożyła kwiaty i zapaliła znicze na grobach partyzanckich Ziemi Lidzkiej, a na wojskowej kwaterze w Lidzie przedstawiciele Konsulatu RP w Grodnie razem z lidzkimi Polakami uczcili pamięć poległych.
***
4 listopada w Lidzie odbyła się prezentacja książki "Żydowski folklor Białorusi" autorstwa doktora historii sztuki, kompozytora i poety Arkadiusza Dwilańskiego.
***
8-10 listopada piłkarska drużyna, którą zebrał prezes Młodzieżowego Klubu przy ZPB Eugeniusz Ułan razem z taneczną grupą zespołu "Przyjaciele" byli na uroczystościach 50-lecia klubu piłkarskiego w Sokółce.
***
14 listopada odbyła się prezentacja książki jeszcze jednego lidzkiego poety Wiktora Boczarowa pt. "Rozmowa" ("Razgawor"). Autor jest dyrektorem szkoły nr 13.
***
9 listopada w Grodnie w gmachu nowej polskiej szkoły odbył się III Festywal Polskiej Piosenki Dziecięcej. Lidę na nim reprezentowali zespoły "Bajka" (kier. Anna Komincz), "Jagódki" (kier. Iwona Kołduszko) oraz zespół rodziny Sachoń.
***
9 listopada w Nowogródku w Muzeum Adama Mickiewicza odbyli się ogólnobiałoruskie eliminacje recytatorskiego konkursu "Kresy 96" , uczestniczyło 38 osób. Zimię Lidzką w eliminacjach reprezentowały Helena Bebko, Ola Makaro, Ania Juchniewicz (nauczycielka Irena Kołyszko), Eugenia Winnicka, Żanna Gowor,Maryna Żemojtel, Grażyna Klukiewicz, Krystyna Woronowicz (nauczycielka Halina Teresani, Brzozówka).
***
11 listopada w Dzień Niepodległości nowy Ambasador RP na Białorusi pani Ewa Spychalska przystąpiła do pełnienia swych obowiązków.
***
17 listopada przeszło pod znakiem 5 rocznicy Towarzystwa Kultury Polskiej Ziemi Lidzkiej.
W ten że dzień lidzki oddział ZPB zorganizował konferencję nauczycielską, w której wzięło udział także kilku nauczycieli z Białegostoku.
***
18 listopada główny dziennik białoruskiej telewizji podał "sensacyjną" wiadomość, że zima nadejdzie gdy termometry będą pokazywać poniżej zera.
***
19 listopada Lidę odwiedził Ambasador Francji na Białorusi.
***
21 listopada została poświęcona Katedra Michała Archanioła (cerkiew pijarska). W uroczystościach wzięło udział trzech biskupów prawosławnych - Grodzieńsko-Wołkowyski Arciemija, Białostocko-Gdański Sawa oraz Nowogródzko-Lidzki Gorij.***
21 listopada nowomianowany Ambasador RP odwiedziła Grodno. Odbyło się spotkanie z kierownictwem obwodu, z Zarządem Głównym ZPB, odwiedziła polską szkołę. W konsulacie w Grodnie odbyło się spotkanie z kierownictwem polskich organizacyj na Grodzieńszczyznie. Swoje sprawy i problemy przedstawili Stanisław Sienkiewicz i Teresa Kryszyn z Polskiej Macierzy Szkolnej, prezes TKPZL Aleksander Kołyszko oraz redaktor naczelny "Głosu znad Niemna" Eugeniusz Skrobocki.
***
Przy współpracy z naszą redakcją ukazał się kolejny numer harcerskiego pisma "Myśl Harcerska". Po powstaniu Społecznego Zjednoczenia Harcerstwo Polskie zapadła decyzja o zmianie nazwy tytułu. Mamy nadzieję, że zmiana tytułu i rejestracja organizacji zachęci harcerzy do bardziej aktywnej pracy przy wydawaniu pisma.
***
8 grudnia odbył się konkurs recytatorski dla przedszkolaków, uczestniczyło 30 dzieci z przedszkoli nr 20, 22, 25, 27. Nieduża salka Liceum muzycznego była wypełniona po brzegi przez rodziców i babci z dziatkami. Maluchy spisali się na pięć i wszyscy dostali słodycze i upominki od TKPZL.
Najlepsi uczestniczyli w konkursie w Grodnie.
***
8 grudnia Żydzi obchodzili święto Chanuki. W miejskim Pałacu Kultury zebrało się ponad 100 osób z Lidy, Nowogródka, Iwia, Juraciszek. Życzenia zebranym złożyła prezes Żydowskiego Towarzystwa w Lidzie Tamara Borodacz, a następnie uczniowie niedzielnej szkoły przedstawili inscenizację historii i tradycji chanuki. W drugiej części debiutowała orkiestra kameralna pod kierownictwem Michała Dwilańskiego, która grała nie tylko żydowskie melodie, ale także polskie i rosyjskie. Po koncercie odbyło się spotkanie przy stole z tradycyjnymi daniami.
***
W grudniu w Baranowiczach odbyło się spotkanie kierowników polskich zespołów artystycznych. W spotkaniu wzięli udział przedstawiciele Wspólnoty polskiej, Centrum kultur Narodowych w Mińsku oraz ZG ZPB.Podczas dyskusji nad problemami polskich zespołów na Białorusi szukano nowych metod i form współpracy, podwyższenia poziomu artystycznego zespołów. W części artystycznej wystąpił Teatr Rozmaitości z Warszawy ze sztuką "Paweł i Gaweł", a część praktyczną przeprowadził choreograf z Elbląga p. Czesław Kujawski.
***
Od kilku lat przychodzi do Polski Betlejemskie Światło Pokoju. W grudniu ubiegłego roku ono po raz pierwszy przekroczyło granicę Białorusi i trafiło do Katedry Grodzieńskiej. W tym roku Betlejemskim Światłem Pokoju zaopiekowali się harcerze i dzięki nim trafiło ono na Ziemię Lidzką i Nowogródzką - do Baranowicz, Lidy, Słonimia i Szczuczyna.
***
W dniach 23-24 grudnia dużo pracy miał Św. Mikołaj (Tadeusz Komincz), bo wizytował wszystkie przedszkola, gdzie dzieci uczą język polski przynosząc im słodycze i kolorowe książki, a dzieci musiały przeczytać jakiś wierszyk lub zaśpiewać piosenkę. W tym roku słodycze TKPZL dostało od Konsulatu w Grodnie i Klubu Przyjaciół Ziemi Lidzkiej. Serdecznie im dziękujemy.
***
24 grudnia Lidzianie już tradycyjnie spotkali się przy pomniku Mickiewicza, żeby złożyć świąteczne życzenia, zaśpiewać kolędę i posłuchać wiersze Wieszcza w wykonaniu polskich dzieci.
***
25 grudnia oddział TKPZL w Brzozówce zaprosił swoich członków na świąteczne spotkanie "Przy kominku". Było jak w rodzinie - serdeczne życzenia, kolendy, zabawa.
***
W dniach 28.12. - 06.01. grupa harcerzy z I, II i III lidzkich drużyn przebywała na zimowisku szkoleniowym koło Łodzi na zaproszenie Łódzkiego Hufca ZHP "Promienistych".
***
29 grudnia Lidzki oddział ZPB zaprosił Lidzian do Klubu Fabryki Obuwia na uroczyste obchody Świąt Bożego Narodzenia. Bogaty program artystyczny przedstawili dwie grupy dzieci i młodzieży z kościoła farnego ("Jasełka"), zespoły "Maleńka lady", "Jagódki", "Miłość", harcerski, taneczne grupy zespołów "Przyjaciele" i "Gwiazdeczki". Ale najlepiej wypadła grupa instrumentalna A. Kozak, która zaprezentowała kolędy w wykonaniu na skrzypcach.
***
30 grudnia w szkole nr 11 odbyła się choinka dla dzieci, uczących język polski. Była piękna zabawa, piosenki w wykonaniu zespołu "Bajka", byli przebierańce i oczywiście Św. Mikołaj z prezentami. Zabawę przyszykowali nauczyciele języka polskiego i ich wychowankowie.
***
W ten sam dzień na swój tradycyjny opłatek zebrali się i członkowie Towarzystwa Kultury Polskiej Ziemi Lidzkiej. Świąteczne życzenia złożyli ksiądz Dariusz ze Słobudki, prezes TKPZL Aleksander Kołyszko, wice-prezes Żydowskiego Stowarzyszenia Michał Dwilanski i inni goście.
***
W dniach 3 -9.01.1997 r. 27-osobowa grupa dzieci z Lidy przebywała na zimowisku w Beskidzie Nizkim w schronisku na Chrobaczej Łące zaproszeni przez Fundację SOS Ochrony Poczętego Życia.
***
W dniach 9 - 12.01. w podwarszawskim Milanówku odbyło się szkolenie dla działaczy polskich organizacyj z Białorusi. Na zaproszenie Fundacji Polonia przybyli działacze z Baranowicz, Brześcia, Brzozówki, Lidy, Łazdun, Mińska. Współorganizatorem kursu było TKPZL.
***
12 stycznia odbył się przegląd kolędniczych zespołów amatorskich, zorganizowany przez ZG ZPB przy udziale Podlaskiego oddziału Wspólnoty Polskiej i Lidzkiego oddziału ZPB.
***
19 stycznia przedszkolacy ponownie zaprosili swoich babć i dziadków do Liceum Muzycznego. Tym razem na ich święto - Święto Babci i Dziadka.
***
22-23.01. w Szczuczynie odbyło się seminarium dla nauczycieli języka polskiego obwodu Grodzieńskiego.
Nie bójcie się !
Z przemówienia Ojca Świętego Jana Pawła II wygłoszonego na forum ONZ
Wolność jest nie tylko brakiem tyranii czy swobodą robienia tego, co nam się podoba. Wolność ma swoją wewnętrzną "logikę, wyróżniającą ją i uszlachetniającą. Wolność jest podporządkowana prawdzie i spełnia się w ludzkim poszukiwaniu prawdy i ludzkim życiu w prawdzie. Wolność nie powiązana z prawdą o osobie ludzkiej przeradza się w swobodę w życiu jednostek, a w życiu politycznym staje się kaprysem najpotężniejszych i arogancją władzy. Odniesienie do prawdy - prawdy powszechnie poznawalnej dzięki prawu moralnemu wpisanemu w serca wszystkich ludzi, będącemu jak najdalej od bycia ograniczeniem czy zagrożeniem wolności - jest w istocie gwarancją przyszłości wolności.
Jednym z wielkich paradoksów naszych czasów jest to, że człowiek, który rozpoczął okres nazywany "współczesnością" pewnym siebie twierdzeniem o swoim "nadchodzącym wieku" i o "autonomii", zbliża się do końca XX wieku pełen obaw o siebie, pełen obaw o to, do czego sam może być zdalny, pełen obaw o przyszłość jako taką.
Ludzie muszą się nauczyć pokonywać strach, być pewnymi, że zbliżające się tysiąclecie będzie świadkiem nowego rozkwitu ludzkiego ducha, opartego na autentycznej kulturze i wolności. Musimy się nauczyć odwagi, musimy na nowo odkryć ducha nadziei i ducha zaufania. Nadzieja nie jest pustym optymizmem wynikającym z naiwnego zaufania, że przyszłość nieuchronnie będzie lepsza niż przeszłość. Nadzieja i zaufanie są punktem wyjścia do odpowiedzialnego działania.
Musimy pokonać strach przed przyszłością. Ale nie będziemy w stanie go pokonać w pełni, jeżeli nie będziemy szli razem. "Odpowiedzią" na strach nie jest ani przymus, ani represje, ani narzucanie jednego "modelu" społecznego całemu światu. Odpowiedzią na strach, sprowadzający ciemność na ludzką egzystencję w końcu XX wieku, jest wspólny wysiłek zbudowania cywilizacji miłości, opartej na powszechnych wartościach pokoju, solidarności, sprawiedliwości i wolności. A "duszą" cywilizacji miłości jest kultura wolności: wolności jednostek i wolności narodów, przeżywane w ofiarnej solidarności i odpowiedzialności.
Nie możemy się bać przyszłości. Nie możemy się bać człowieka. To nie przypadek, że jesteśmy tutaj. Każda osoba ludzka została stworzona "na obraz i podobieństwo" Jedynego, który jest początkiem wszystkiego, co istnieje. Mamy w sobie zdolności do mądrości i cnoty. Dzięki tym darom i z pomocą Bożej łaski możemy zbudować w przyszłym stuleciu i w przyszłym tysiącleciu cywilizację godną osoby ludzkiej, prawdziwą kulturę wolności. Możemy i musimy to uczynić!
Szczuczyńskie spotkanie
22-23 stycznia w Szczuczynie odbyło się seminarium nauczycieli języka polskiego Grodzieńskiego obwodu. Czynny udział w obradach wzięły goście z Polski, a także p. Teresa Kryszyń, Dyrektor Polskiej Macierzy Szkolnej i p. Bożena z Wydziału Oświaty ZG ZPB. Serdecznie podejmowali nas nauczyciele i administracja średnich szkół nr 1 i 2 Szczuczyna. Uczestniczyliśmy w lekcjach języka polskiego w klasach 4 i 5 z nauką języka polskiego jako przedmiotu i kółka w 2 klasie. Lekcje były bardzo udane. Dzieci z zapałem odpowiadały na pytania nauczycielki,
Mogliśmy podziwiać wspaniałe teatralne przedstawienie "Mickiewicz-Puszkin" w językach polskim i rosyjskim, zaprezentowane przez uczni starszych klas szkoły nr 1. To, co potrafiła zrobić reżyser owego przedstawienia, nauczycielka języka i literatury rosyjskiej, wicedyrektor p. Natalia jest warte wielkich braw i nie da się opisać słowami. To trzeba zobaczyć.
Największe wrażenia zostały po spotkaniu z uczestnikami "Szkoły Polonistka". Ta szkoła jednoczy wszystkich nauczycieli języka polskiego, pracujących w mieście i rejonie. Tradycyjnie spotkanie rozpoczyna się z odczytania hasła i odśpiewania pieśni "Polskie kwiaty". Na swych spotkaniach nauczyciele omawiają problemy wykładania języka polskiego, dzielą się nowymi doświadczeniami i pomocami dydaktycznymi. Czynny udział w tych spotkaniach bierze wizytator języka polskiego z rejonowego Wydziału Oświaty p. Irena. Tym razem nauczyciele zorganizowali dla nas jarmark, na którym za piosenkę, wierszyk lub anegdotę sprzedawali swoje pomysły: materiały dydaktyczne, scenariusze, piosenki, quizy. Bardzo żałuję, że czegoś podobnego nie ma u nas w Lidzie. Takie spotkania bardzo by się nam przydały. Jest wspaniale móc się spotkać ze swymi kolegami po fachu. Pod koniec spotkania nas czekała miła niespodzianka, za którą chciałabym serdecznie podziękować pani Dyrektor Polskiej Macierzy Szkolnej Teresie Kryszyń, która nigdy nie zapomina o nauczycielach. I tym razem p. Teresa przyjechała do Szczuczyna z wspaniałymi prezentami - podręcznikami dla nauczycieli i uczniów. Każdy mógł zrobić zamówienie książkowe na przyszły rok. Bóg zapłać za pamięć o nas, za Pani wspaniały uśmiech, za dobroć, z którą Pani idzie do ludzi.
W końcu seminarium zebraliśmy się wszyscy razem, żeby omówić naszą pracę za te dwa dni. Podziękowaliśmy organizatorom: pani Marii z Instytutu Doskonalenia Nauczycieli oraz pani Irenie z rejonowego Wydziału Oświaty. Niestety na tym spotkaniu nie było już pp. Teresy, Bożeny oraz gości z Polski. Zostało podniesione pytanie o wyjazdach dzieci do Polski na wakacje. Nauczyciele są niezadowoleni sposobem rekrutacji na kolonia, wyjeżdżają cały czas ci sami. Przedstawiciele władz oświatowych nie mogły udzielić odpowiedzi na te pytania, ponieważ w większości one leżą w gestii władz ZPB. Jednak obiecywały swoją interwencję.
Seminarium się skończyło i mnie zostaje tylko mieć nadzieję, że ono nie było ostatnim. Można "pozazdrościć" szczuczyńskim nauczycielom takiego wspaniałego wizytatora, takiego zrozumienia ze strony administracji oraz takiej przyjaźni. Z całego serca dziękuję za chwile spędzone w Szczuczynie oraz życzę nowych miłych sukcesów.
Irena Kołyszko, nauczycielka
Sprawy gospodarcze i koszty utrzymania szkół
Wszelkie wydatki natury gospodarczej, remonty oraz koszty budowy nowych obiektów szkolnych pokrywane były z budżetu miast lub samorządów gminy. Jedynie wynagrodzenie nauczycieli i kierowników szkół obciążały budżet państwa, preliminowane były w resorcie oświaty pod nazwą Ministerstwo Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego.
Szkolnictwo średnie i wyższe utrzymywano ze skarbu państwa. Samorząd miast i gmin, zainteresowane materialną stroną placówek oświatowych nierzadko parcytypował w kosztach, by stworzyć jak najlepsze warunki utrzymania placówek oświaty oraz kształcenia młodzieży.
Wysiłkiem władz lokalnych, jak i resortu oświaty, do roku 1939 w Lidzie zbudowano zostało kilka ośrodków szkolnych. W tym czasie zbudowano nowoczesny gmach o dwóch skrzydłach dla szkół powszechnych nr 1 i nr 2 przy ul. Szkolnej na tzw. Wygonie, z centralnym ogrzewaniem, skanalizowany, z salą gimnastyczną oraz pracowniami technicznymi i gabinetami - biologicznym (przyrodniczym) i fizyko-chemicznym, z których korzystały obie szkoły. Zbudowana została nowa szkoła powszechna nr 4 (tzw. kolejowa). Zbudowano również gmach dla Państwowego Gimnazjum i Liceum im. Hetmana Karola Chodkiewicza na ul. Szkolnej, po sąsiedzku ze szkołą powszechną. Był to gmach ze wszystkimi pomieszczeniami, odpowiednio urządzonymi do nauki i ćwiczeń laboratoryjnych, salą gimnastyczną, urządzeniami sanitarnymi i natryskami, z urządzonymi boiskami sportowymi obok budynku. Była również sala muzyczna (teatralna), obszerne pomieszczenia rekreacyjne. Do 1932 r. gimnazjum państwowe pod tą samą nazwą mieściło się przy ul. Gedymina nr 5, vis a vis Zamku, gdzie od 1933 r. zlokalizowano Szkołę Powszechną nr 5.
Na obszarze powiatu lidzkiego zbudowano budynki dla szkół powszechnych w Bieniakoniach, Ejszyszkach, Raduniu, Wersoce gm. Ejszyszki, Werenowie. Nowe budynki powstały także w Iwju, Gieranionach, Kienciach gm. Lida, trzy nowe szkoły w gminie Żyrmuny - w Żyrmunach, Ossowie i Magunach. W pięknej nowoczesnej szkole, tzw. "marszałkowskiej", w Dokudowie, rozpoczęto naukę 1.09.1939 r.
W powiecie były również szkoły średnie i powszechne prywatne, które budowano ze środków organizacji lub zakonów, które te szkoły prowadziły i utrzymywały (pijarów, osadników itp.) Dobrą passę w rozbudowie szkolnictwa wszelkich typów, burs oraz innych obiektów oświatowych, przerwał wybuch drugiej wojny światowej.
Jan Stanisławski
