Słonim

 

Według kronik średniowiecznych Słonim jako osada istniał już w XI wieku. W XII w. Słonim był już grodem i posiadał drewniany zamek, który został zburzony w czasie wojny w 1324 roku i potem znów odbudowany. W tym to czasie Słonim wraz z przyległymi ziemiami zdobywa Mindowe i włącza do swego państwa. Giedymin, książę litewski, przydzielił ten gród swemu najstarszemu synowi, Norwodowi.

W 1500 roku Słonim został miastem powiatowym województwa nowogródzkiego, a w kilka lat później wraz z okręgiemi wiejskim (stanowiącym dotąd ekonomię stołu królewskiego) został zamieniony na starostwo grodowe. Starostą w tym czasie był Jan Litawor Chreptowicz.
W roku 1532 król Zygmunt Stary nadaje miastu prawa magdeburskie, a po Unii Lubelskiej (1569 r.) Słonim staje się miastem sądowym, w którym oprócz grodu ustanowione zostaje i ziemstwo.
W końcu XVI w. starostą Słonimskim zostaje Lew Sapieha herbu Lis (zm. w 1633 r.). Król Zygmunt III Waza potwierdza prawa magdeburskie i nadaje miastu w dniu 4 stycznia 1591 roku za herb - lwa złotego z krzyżem srebrnym podwójnym na kształt herbu Lis, w błękitnym polu. Miasto cieszyło się specjalną opieką królów Zygmunta Augusta, Zygmunta III i Władysława IV, którzy ustanawiali tu jarmarki, obdarzali mieszczan gruntami oraz nadawali liczne przywileje.
Do rozwoju miasta w XVII wieku znacznie przyczynili się starostowie słonimscy, a w szczególności Lew Sapieha i Kazimierz Leon Sapieha. Oni też ugruntowali tu rzemiosło, organizując cechy na wzór miast rozwiniętych.
W połowie XVII w. (1655-1661) miasto zostało zniszczone podczas wojen moskiewskich . Od 1597 r. do 1685 r. odbywały się w Słonimie sejmiki generalne. Dalszy rozkwit miasta nastąpił w drugiej połowie XVIII w., kiedy to starostwo słonimskie otrzymał Hetman Wielki Litewski, Michał Kazimierz Ogiński.
Ogiński wybudował obszerny pałac, gmach teatralny, ujeżdżalnię koni i szereg innych
gmachów o dużej wartości architektonicznej. Około 1777 r. założył w Słonimie
drukarnię, Ogiński był dla Słonima mężem opatrznościowym, On to własnym kosztem przekopał kanał łączący rzekę Jasiołdę ze Szczarą, łącząc tym samym rzekę Niemen z Dnieprem i następnie poprzez te dwie rzeki uzyskał połączenie Morza Bałtyckiego z Morzem Czarnym. Na owe czasy było to rozwiązanie o wielkim znaczeniu ekonomiczno-handlowym. Sejm Rzeczypospolitej w roku 1788 uchwalił by Ogińskiemu wznieść pomnik w Wilnie. Uchwała ta nie została jednak zrealizowana na skutek katastrofy politycznej Rzeczypospolitej (rozbiory Polski).
W roku 1795 Słonim został miastem guberni słonimskiej, a następnie powiatowym, po połączeniu guberni słonimskiej z gubernią wileńską w jedną gubernię litewską.
Słonim posiada szereg zabytków z okresu barokowego i rokokowego, np. kościół pw. Trójcy Przenajświętszej, pobernardyński, ufundowany przez Andrzeja Radwana w roku 1650 - kościół i klasztor PP Bernardynek (późniejszy SS Niepokalanek do 1946 roku):
- kościół pw. Bożego Ciała kanoników luterańskich (późniejsza cerkiew prawosławna), fundacja Jana Sapiehy z 1650 roku.
- kościół parafialny pw. św. Andrzeja, założony przez Kazimierza Jagielończyka około roku 1490. Odbudowany ze zniszczeń i hojnie wyposażony przez Lwa Sapiehę.
- klasztor PP Benedyktynek, po kasacji - zamieniony na szkołę (do roku 1939 Seminarium Nauczycielskie),
- klasztor PP Mariawitek, skasowany w 1850 r., do 1939 r. - gimnazjum powiatowe,
Z innych wyznań w Słonimie były czynne: synagoga i meczet tatarski. Synagogę Niemcy zamienili na salę gimnastyczną, natomiast meczet został spalony podczas drugiej wojny światowej i już nie odbudowany.
W okresie międzywojennym w Słonimie było kilka fabryczek sukienniczych, garbarskich, cegielnie, młyny. Rzemiosło i handel było dość dobrze rozwinięte,
Wojsko - w Słonimie stacjonowały do 1939 roku dwa pułki piechoty - 79 i 80 pp. W 1939 r. pułki te w składzie 20 DP (zwanej białoruską z uwagi na dość liczny odsetek Białorusinów służących w tych pułkach), odznaczyły się w bitwie w obronie Mławy, Modlina, Warszawy. Oddziały tzw. drugiego rzutu wzięły udział w ostatniej bitwie pod Kockiem, dowodzonej przez gen. Franciszka Kleeberga do 6 X 1939 r.

(c.d.n.) opracował Władysław Leończyk

Stara synagoga w Słonimie, pochodząca z 1642 r. - perła architektury baroku, obecnie odnowiona kosztem społeczności Żydów slonimskich, żyjących w Izraelu. Fot. R. Kuwalek